نارسایی حاد کلیوی یک وضعیت اورژانسی است که در آن کلیهها ناگهان از انجام وظیفه خود، یعنی تصفیه خون و تنظیم تعادل آب و الکترولیت در بدن، عاجز میشوند. این وضعیت ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند آسیب مستقیم به کلیهها، عفونتها، خونریزی شدید، یا نقص فوری در تداوم تامین خون به کلیهها باشد.
علائم نارسایی حاد کلیوی شامل کاهش حجم ادرار، افزایش آنسفال پاتی (سطح بالای اوره در خون)، و اختلال در الکترولیتها میشوند. این وضعیت نیاز به درمان فوری دارد، از جمله اقدامات احیایی و استفاده از ماشین کلیوی برای کمک به عملکرد کلیهها میباشد.
برای پیشگیری از نارسایی حاد کلیوی، حفظ سلامتی کلیهها از اهمیت ویژهای برخوردار است. مصرف مقدار کافی آب، کنترل فشار خون و قند خون، و جلوگیری از موارد آسیبزا برای کلیهها اقداماتی است که میتواند به پیشگیری از بروز مشکلات کلیوی کمک کند.
در این مقاله از خدمات پرستاری همیاران فرشته همراه ما باشید
نارسایی کلیه چیست و چگونه ایجاد می شود؟
کلیهها به عنوان فیلترهای مهم در بدن عمل میکنند، مواد زاید و فاقد نیازهای بدن را از خون جدا کرده و از طریق ادرار دفع مینمایند. علاوه بر وظایف اصلی، کلیهها در تنظیم تعادل اسید و باز، دفع آب اضافی، تنظیم فشار خون، تولید هورمونها، تولید ویتامین D، و حتی فعالیت در فرایند خون سازی نیز نقش دارند.
نارسایی حاد کلیوی به وضعیتی اطلاق میشود که عملکرد کلیه به صورت ناگهانی در یک یا چند روز دچار اختلال میشود و میتواند به خطرات جانی فرد منجرشود. این بیماری ممکن است از اختلالات پیش کلیوی، پسکلیوی یا اختلالات درون کلیه ناشی شود. علل مختلف این وضعیت شامل:
1. آسیب مستقیم به کلیهها
2. عفونتها
3. خونریزی شدید
4. نقص در تداوم تامین خون به کلیهها
این اختلالات میتوانند بازگشت مواد زاید و سمی به خون را تحت تاثیر قرار داده و جان سالمند را به خطر بیندازند. به منظور پیشگیری از نارسایی حاد کلیوی، حفظ سلامت کلیهها از اهمیت ویژهای برخوردار است. اقداماتی همچون مصرف کافی آب، کنترل فشار خون و قند خون، و جلوگیری از موارد آسیبزا برای کلیهها میتوانند در پیشگیری از بروز مشکلات کلیوی مؤثر باشند.
علل بروز بیماری نارسایی حاد کلیوی
اختلالات پیش کلیوی (Pre Renal)
این اختلالات مرتبط با اندامهایی هستند که قبل از کلیه قرار گرفتهاند و مانع خونرسانی صحیح به کلیهها میشوند. بیماریهای قلبی و عروقی نظیر حمله قلبی، کاهش فشار خون، اختلالات کبد، تشنگی و کم آبی شدید بدن، آنافیلاکسی (واکنش شدید آلرژیک)، از دست دادن مقدار زیادی خون یا مایعات بدن، مصرف برخی داروها مانند داروهای فشار خون و سوختگیهای شدید از جمله این اختلالات هستند.
اختلالات کلیوی (Intra Renal)
این اختلالات ممکن است بافت کلیهها دچار آسیب شده و بیماری نارسایی حاد کلیوی ناشی از آسیب مستقیم به کلیهها را ایجاد کند. تشکیل لخته خون در رگهای مربوط به کلیه و یا رسوب چربی در داخل آنها که منجر به انسداد عروق کلیوی میشود، از جمله مهمترین این اختلالات هستند. تجزیه سلولهای تومور یا حتی بافت ماهیچهای که میتواند سموم خطرناک را در کلیه پخش کند، همچنین بیماریهایی نظیر اسکلرودرمی، لوپوس، سندروم اورمیک همولیتیک و گلومرونفریت از جمله دیگر اختلالات کلیوی هستند که میتوانند به نارسایی کلیه در سالمندان منجر شوند.
اختلالات پس کلیوی (Post Renal)
کلیهها ادرار را از طریق حالب به سمت مثانه هدایت میکنند. اگر هر یک از اندامهای پس کلیوی دچار آسیب یا انسداد شوند، میتوانند به ایجاد اختلال در عملکرد کلیه و در نهایت بروز نارسایی حاد کلیوی منجر شوند. سرطان دهانه رحم در زنان و سرطان پروستات در مردان، ایجاد لخته خون در مجاری ادراری، سرطان مثانه و سرطان روده بزرگ از جمله عواملی هستند که در صورت عدم کنترل میتوانند به بروز نارسایی حاد کلیوی منجر شوند.
علائم نارسایی حاد کلیه در سالمندان
متاسفانه، نارسایی حاد کلیوی در مراحل اولیه خود علائم آشکار ندارد و ممکن است شروع به نمایان شدن کنند در زمانی که به میزان زیادی در بدن فرد پیشرفت کرده و بافت کلیهها از بین رفته باشد. این بیماری عمدتاً از طریق آزمایشات خون و ادرار که برای چکاپ سلامتی یا کنترل بیماریهای دیگر انجام میشود، تشخیص داده میشود. با توجه به وابستگی قوی بسیاری از ارگانهای بدن به عملکرد صحیح کلیهها در پاکسازی خون، نارسایی حاد کلیوی میتواند علائم متعددی از خود نشان دهد. پرستار سالمند در منزل میتواند به سرعت این علائم را تشخیص دهد. این علائم ممکن است به شکل بیماریهای قلبی، ریوی، گوارشی، عصبی و… ظاهر شوند. برخی از علائم شایع این بیماری شامل:
- مشکلات ادراری مانند کاهش حجم ادرار یا وجود خون در ادرار
- دفع پروتئین توسط کلیهها و ادرار کثیف
- تنگی نفس و درد در قفسه سینه
- خستگی و ضعف شدید
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- افسردگی
- عوارض پوستی از قبیل خشکی، خارش، رنگ پریدگی و خونریزی
- کاهش اشتها
- تورم دست و پاها
- فشار خون بالا
- عفونت مجاری ادراری و سوزش ادرار