ارتباط و رفتارکردن با سالمندان (راهنمای کامل)

ارتباط و رفتارکردن با سالمندان  و نحوه رفتار و ارتباط با سالمندان مقاله راهکارهای ارتباط موثر و نحوه ارتباط با سالمندمراقب،نگهدار و پرستار سالمند یا اعضای خانواده باید در ارتباط خود با سالمند به موارد زیر توجه نماید:

گوش فرا دادن همدلانه

برای برقراری ارتباط  و رفتار موثر با سالمند، اول باید گوش دادن فعال و همدلی را یاد بگیریم .

گوش دادن ، همان شنیدن نیست ، شنیدن یعنی توانایی گوش ، برای تشخیص اصوات در حالی که گوش دادن شامل تفسیر اصوات نیز هست یا به  عبارت دیگر درک آن که این اصوات چه معنایی دارند.

تا وقتی که فرد به یقین درنیافته که ناطق قصد داشته چه بگوید در واقع به سخنان او گوش نداده است.

کاری که باید بکنیم گوش دادن به واژه ها نیست. بلکه گوش دادن به معنای واژه هاست .

همدلی یعنی علاقه فرد وتلاش او برای فهمیدن دنیای منحصر به فرد شخص دیگر .همدلی یعنی توانایی آن که فرد خود را در جایگاه دیگری قرار دهد ،

بفهمد که او در موقعیتهای مختلف چه فکر یا چه احساسی دارد.

داشتن اطلاعات زیاد در باره دیگری به معنی درک کردن او نیست.

درک افراد مستلزم تلاش مستمر برای شناخت بهتر فرد از طریق گوش دادن همدلانه به اوست.

برای همدلی با سالمند باید به نقاط قوت وضعف او (تغییرات شنوایی و بینایی ، خستگی ، درد) حساس بود.

باید در برابر سالمندی که برای دادن پاسخ به درمان بیشتری نیاز دارد صبور بود.

و باید وقت بیشتری را صرف شناختن سالمند، به مثابه موجودی انسانی ونه صرفاً جسمی که مراقبت فیزیکی نیاز دارد، کرد.

در بسیاری از موارد متخصصان بهداشتی بهترین مراقبت را از جسم افرادی که آنها را نمی شناسند به عمل می آورند. ولی مراقبت واقعی از سالمند مستلزم آن است که توجه خود را به کلیت سالمند معطوف کنیم،نه صرفاً به خدمتی که همان لحظه به او ارائه می کنیم.

تن صدا و صحبت کردن با سالمند:

سعی کنید جمله ای را مثلاً « دلم نمی خواهد این کار را بکنم » یکبار با نجوا ، یکبار با فریاد و یکبار با لحن التماس آمیز بگویید.

آیا هر ســـــه بار استنباط واحدی از این پیام دارید. ما از همان ماه های اول زندگی یاد می گیریم که تن صدای فرد روش قابل اعتمادی برای ارزیابی هیجانهای اوست. چون پیامهای غیر کلامی بسیار قدرتمند هستند ، معمولاً ، حتی بدون آنکه واژه های فرد را بشنویم ، به هیجانهای اوکه از تن صدایش استنباط می کنیم پاسخ می دهیم. وقتی کسی سرما فریاد می کشد،

معمولاً ما هم در پاسخ به او فریاد می زنیم. فریاد زدن اغلب بیانگر وجود خشم یا ناراحتی است ، با این وجود بسیاری از افراد وقتی می خواهند با فردی که مشکل شنوایی دارد ارتباط برقرار کنند شروع به فریاد زدن می کنند.

فریاد زدن راه مناسب برای برقراری ارتباط با فرد کم شنوا نیست چون ممکن است در او این احساس را پدید آورد که ما از او خشمناکیم ، در حالی که چنین نیست .

صحبت کردن با تن آهسته نزدیک گوش سالمتر بیمار راه بهتری است .

کاربرد روشهای غیر کلامی دیگر نظیر حرکات و ژستهای بیانگر نیز ممکن است مفید واقع شود.

زبان بدن و رفتار با سالمند:

ما از طریق راه رفتن، ایستادن، نشستن، حرکت کردن، و به طور کلی وضعیت بدن و اندامهای خود پیامهای بسیاری را برای دیگران ارسال می کنیم.

از این رو در ارتباط خود با کلیه بیماران، خصوصاً سالمندان بــاید نسبت به آنچه از طریق زبان بدن می گوییم ، حساس باشیم. مثلاً وقتی از سالمند سوال می کنیم ، ولی برای دریافت پاسخ به چهره همراه او می نگریم با زبان بدن به او می گوییم که به گفته او اعتماد نداریم و برای آن ارزش قائل نــیستیم.

در مواردی که واژه ها و زبان بدن دو پیام متفاوت ارسال می کنند ، اغلب مردم به زبان بدن پاسخ می دهند . در مواردی مشابه فوق سالمند اغلب مرعوب می شود و ممکن است حتی از بیان جدی ترین مشکلات و ادای بهترین اطلاعات خودداری کند. باید مراقب باشیم که در برابر ارتباط خود با سالمند موانعی به وجود نیاوریم .

نشستن در کنار سالمند ، صحبت کردن چهره به چهره با او، و اختصاص وقت کافی به معاینه او همه روشهایی برای ارسال این پیام غیر کلامی برای سالمند هستند که مراقب به او علاقمند است وقصد کمک به او را دارد.

وجـــــه دیگر ارتباط غیر کلامی آن است که پیامهایی را که بیمار از طریق زبان بدن برای ما ارسال می کند تحت نظر بگیریم. مــثلاً سالمندانی که خود را روی مبل می اندازند یا درآن فرو می روند شاید می خواهند این پیام را به ما برسانند که خسته اند، احساس ضعف می کنند، یا علاقه ای به برقراری ارتباط ندارند. وقتی واژه ها چیزی می گویند و زبان بدن چیزی دیگر، بهتر است که به زبان بدن توجه کنید.

ژستها و حرکات بیانگردر ارتباط و رفتار با سالمند:

ژست نوعی ارتباط غیرکلامی است که به منظور انتقال فکر یا احساس خاص اجرا می شود. ژستها به شدت بار فرهنگی ، و حتی نسلی دارند.

برخی از ژستها که در فرهنگی خاص پذیرفتنی اند در فرهنگی دیگر ممکن است توهین آمیز تلقی شوند. و برخی دیگر که امروز بسیار متداولند ممکن است در گذشته بی ادبانه تلقی می شده اند. ژستی که در یک فرهنگ معنایی خاص دارد ممکن است در فرهنگی دیگر معنایی کاملاً متضاد داشته باشد.

مثلاً، حرکت دادن سر به بالا و پایین در اغلب فرهنگ ها به معنی « بله» است در حالی که در برخی از قبایل اسکیمو به معنی « نه » است. از این رو ، در هنگام کار برد ژستها، ابتدا مطمئن شوید که آنها برای هر دوطرف ارتباط یک معنی دارند.

ژستها برای افرادی که نمی توانند از واژه ها استفاده کنند کمک مفیدی است. یکی از عوارض سکته مغزی زبان پریشی یا آفازی است.

افرادی که دچار این اختلال می شوند ممکن است نتوانند واژه هایی را که دیگران می گویند شناسایی کنند و یا واژه های لازم برای ادای منظور خود را پیدا کنند. این ناتوانی در بیان خواسته ها ، نیازها، و احساسات معمولاً برای بیمار بسیار دردناک است. در این موارد کار برد ژست و سایر اشکال ارتباط غیر کــــلامی می تواند مفید باشد.

لبخند، اخم ، درهم کشیدن چهره در رفتار با سالمند

بیان چهره ای فرم دیگری از ارتباط غیر کلامی است. چهره انسان توانایی بیانگری بسیار بالایی دارد.

لبخند، اخم ، درهم کشیدن چهره ، و…. به نظر می رسد که در فرهنگهای مختلف و زمانهای مختلف معنای واحدی داشته باشند. به عبارت دیگر بیان چهره ای بر موانع فرهنگی و نسلی فایق می آید. انسان از همان زمان تولد قادر است به بیان چهره ای پاسخ دهد. ما عادت داریم همان حالتی را که در چهره فرد مقابل می بینیم به چهره خود منتقل کنیم.

لبخند، لبخند می آورد و اخم ، اخم .ترس ، خشم ، لذت ، و بسیاری از احساسات دیگر با یک تغییر کوچک چهره به دیگران منتقل می شوند.

پرستار سالمند باید مواظب باشند که چهره آنان پیام دیگری جز آنچه قصد گفتنش را دارند به سالمند منتقل نکند گاهی پیش می آید که موقع ارائه خدمت به سالمند در فکر دیگری باشیم.

در این مواقع ممکن است چین پیشانی ما برای سالمند به معنی عصبانیت یا لبخند لبان ما به معنی بی تفاوتیمان نسبت به مشکلات او باشد.

تماس چشمی و چهره به چهره در رفتار با سالمند:

« به چشمهایم نگاه کن » جمله ای است که اغلب ما از دوران کودکی تا کنون بسیار شنیده ایم .

در فرهنگ ما و بسیاری از فــــرهنگهای دیگر معتقدند که چشمها دروغ نمی گویند از این رو وقتی با سالمندان کار می کنیم می توانیم از تماس چهره به چهره خصوصاً تماس چشمی برای جلب اعتماد آنان استفاده کنیم.

تماس چهره به چهره این فایده را نیز دارد که برای سالمند دچار مشکل شنوایی امکان لب خوانی را فراهم می کند.

آهنگ و سرعت ارتباط با سالمند

پرستار سالمند در منزل از سالمندانی که به آنان ارائه خدمت می کنند ، معمولاً جوانترند. در نتیجه سرعت گفتار و حرکات آنان گاهی برای سالمند آزار دهنده می شود.

کندی فرایندهای روانی وحرکتی از ویژگیهای دوران سالمندی است و این خصیصه ای است که نباید آن را از یاد ببریم.

تمام کردن جمله ای که سالمند شروع کرده به جای دادن فرصت به او برای آنکه  جمله اش را شخصاً کامل کند وحتی گاهی کامل کردن این جمله برمبنای انتظارات شخصی مان و نه نیازهای واقعی سالمند سبب می شود که سالمند از برقراری ارتباط موثر با مراقب مایوس شود.

صبوری وگوش دادن فعالانه از مهارت های بسیار لازم در کار با سالمندان است .« هرچه آهسته تر ، بهتر» شعاری است که هیچگاه نباید ذهن  افرادی را که کار با سالمندان را انتخاب کرده اند ترک کند.

چکونه به سوالات سالمندان پاسخ بدهیم؟

زمان بندی ارتباط بیشتر با سرعت آن مرتبط است،

ولی پیامدهای دیگری نیز می تواند داشته باشد.

اگر مراقب و نگهدار سالمند در پاسخگویی تاخیر کند، سالمند ممکن است این کار را به عصبانیت ، نارضایتی ، و… نسبت دهد.

مطالعات مختلف نشان داده اند که پاسخدهی مراقبان بهداشتی به بیماران پرتوقع معمولاً با تاخیر بیشتری صورت می گیرد.

این کار معمولاً سبب ایجاد چرخه ای معیوب می شود. چون هرچه انتظار فرد برای دریافت پاسخ طولانیتر شود،

عصبانیت ، اضطراب ، وترس او نیز بیشتر می شود و این امر رفتارهای متوقعانه فرد را که معمولاً ناشی از اضطراب و ترس است تشدید مـــــی کند.

اگر به نیاز سالمند بدون تاخیر پاسخ داده شود ، تعداد درخواستهای او نیز کاهش می یابد.

وادار کردن سالمند به انتظار کشیدن بی جهت نوع خفیفی از بدرفتاری به شمار می آید.« درک زمان » در سالمندی تغییر می کند ، از این رو اگر پیامی زودتر از آنچه باید به سالمند منتقل شود، اگر فراموش نشود به سوالات پی در پی ای نظیر « هنوز وقتش نشده ؟»منجر می شود، و برعکس وقتی پیامی خیلی ریز منتقل می شود اسباب ناراحتی و دلسردی سالمند را فراهم می کند.

چون سالمند برای آنکه برای انجام کاری آماده شود به زمان بیشتری نیاز دارد. رساندن پیامی مهم ( خواه خوب، خواه بد) هنگام غروب ممکن است سالمند را چنان هیجان زده کند که دچار بیخوابی بشود.

پرستار سالمند باید به این ویژگیها توجه کنند  تا بتوانند زمان مناسبی را برای برقراری ارتباط و صحبت کردن با سالمند انتخاب کنند.

نحوه برقراری ارتباط عاطفی با سالمند

ارتباط عاطفی با سالمند (لمس) محبت آمیز یکی از نیازهای انسانی است ، و بسیاری از سالمندان دچار محرومیت لمسی هستند.

سالمندانی که همسر خود را از دست داده و با فرزندان و سایر اعضای خانواده خود نیز ارتباط چندانی ندارند معمولاً از این محرومیت رنج می برند.

مطالعات نشان می دهند که بیماران مجنون و سالمندان حداقل تماس را از سوی مراقبان خود دریافت می کنند. به عبارت دیگر ، افرادی که بیش از همه نیازمند این نوع تماس هستند، از همه کمتر آن را دریافت می کنند.

ارتباط عاطفی با سالمند (لمس) ابتدایی ترین شکل ارتباط است. نه به واژه ای نیاز هست و نه به کارکرد شناختی سالم. در جایی که سایر انواع ارتباط کار ساز نیست ،این لمس است که باقی می ماند.

البته کاربرد لمس به مثابه روشی برای ارتباط ،‌خصوصاً برای مراقبان جوان ، کاری دشوار و ناراحت کننده است .

ارتباط عاطفی با سالمند، یک نوع کاملاً خصوصی ارتباط است.

محبت ، تفاهم ، اعتماد ، امید ، و علاقه را می توان با قراردادن دست برروی شانه ، نوازش کردن پیشانی ، یا نگهداشتن دستی لرزان در دستی استوارتر وقویتر به دیگری منتقل کرد.

ارتباط عاطفی با سالمند(لمس) یکی از روشهای رایج ابراز علاقه و محبت با سالمند است .

سالمندانی که از لحاظ عاطفی به یکدیگر نزدیکند با گرفتن دست یکدیگر به هم آرامش می دهند.

لمس دست و در آغوش گرفتن درصدر فهرست چیزهایی قرار داد که سالمندان از فقدان آنها ابراز ناراحتی می کنند.

کاربرد همدلانه لمس یکی از مهارتهای بسیار موردنیاز در کار با سالمندان است. وقتی واژه ها اثر خود را از دست می دهند، لمس تاثیرش را حفظ می کند.

لمس درمانی (ارتباط عاطفی سالمند)

روشی است که با هدف تامین کمک عاطفی برای افراد ابداع شده است و در سالهای اخیر طرفداران زیادی پیدا کرده است.

مطالعات نشان می دهند که کاربرد این روش درمانی به کاهش درد، اضطراب و افسردگی منجر می شود. علاوه برآن بـــــــه شروع خواب کمک می کند و احساس آسایش و آرامش را در سالمند افزایش می دهد. حتی افزایش سطح هموگلوبین ، کاهش ادم ، و تسریع فرایند بهبود زخم نیز به لمس درمانی نسبت داده شده است.

در حالی که کاربرد مناسب لمس(ارتباط عاطفی) برای سالمندان بسیار سودمند است،

کاربرد نامناسب آن نیز می تواند به همین اندازه مخرب باشد. وقتی از لمس برای انتقال خشم یا نومیدی استفاده می کنیم مخرب خواهد بود.

جابه جا کردن بیمار با خشونت ، انداختن ، هل دادن و سایر حرکاتی که بیانگر نارضایتی و ناخشنودی است در همه اوقات از موارد بدرفتاری با سالمند به شمار می آید.

سکوت و حرف نزدن سالمند

هیچ نگفتن نیز چیزی گفتن است. گاهی واژه ها مزاحمند،‌وممکن است مانع ارتباط واقعی شوند.

بسیاری از اوقات سالمند نیاز به زمان بیشتری دارد تا افکارش را جمع کند. در این مواقع ادای هیچ واژه ای لازم نیست .

در هنگام سوگ ، درد ، یا اضطراب صرف حاضر بودن ، بدون گفتن واژه ای یا انجام کاری ، بهترین فرم ارتباط خواهد بود.

چگونه با سالمند صحبت کنیم؟صحبت کردن با سالمند (ارتباط کلامی)

صحبت کردن با سالمند (ارتباط کلامی) به معنی ارسال و دریافت پیام از طریق واژه هاست.

برخی از ارتباط های کلامی ، رسمی ، ساخت یافته و دقیق و برخی دیگر غیر رسمی ، غیر ساخت یافته و انعطاف پذیرند.

ارتباط های رسمی با هدف و منظور خاصی انجام می گیرد،اما محاوره های غیر رسمی یا اجتماعی کمتر اختصاصی بوده و بیشتر به منظور پذیرفته شدن در جمع صورت می گیرند. آشنایی با انواع ، موارد ، ونحوه کاربرد این ارتباط ها برای مراقبان بهداشتی امری ضروری است .

ارتباط موثر با سالمند با معرفی آغاز می شود.

معرفی معمولاً باید شامل نام و شغل مراقب باشد، مانند « من …. هستم، پرستار (یا پزشک ) شما» در مرحله بعد پرستار سالمند باید بفهمد که سالمند دوست دارد چگونه او را خطاب کنند.

اغلب مراقب و نگهدار سالمند خیلی زود صمیمی می شوند و افراد را با نام کوچک صدا می زنند، ولی در مورد سالمندان بهتر است در ابــــــتدا آنها را با نام خانوادگی و کاربرد لفظ خانم یا آقا خطاب کنیم و بعد ببینیم که اوچگونه خطابی را ترجیح می دهد.

از خطاب سالمند با واژه هایی که معمولاً در ارتباط با کودکان از آنها استفاده می کنیم ، نظیر ، عزیزم ، نازنین ، و….بپرهیزید و هرگز با لحن کودکانه با آنان سخن نگویید.

کسب اطلاعات لازم درباره سالمند، مثلاً در مورد وضعیت تاهل ، تحصیلات ، علایق و توانایی او برای شنیدن و دیدن به ما کمک می کند که در ارتباط کلامی از تکنیک ها و واژه های مناسبتری استفاده کنیم .

بسیاری از سالمندان دچار اختلال شنوایی هستند که توانایی آنان را برای درک صحیح گفتار سایرین با مشکل مواجه می کند. بنابراین برای آنکه تبادلات کلامی مناسبی با سالمند داشته باشیم باید به همه این نکات توجه کنیم .

آگاهی از زمینه تحصیلی وعلایق بیمار به ما کمک می کند که آسانتر محاوره با اورا آغاز  کنیم.

موضوعاتی نظیر شغل قبلی ، وضعیت خانوادگی ، و سرگرمی های سالمند با افزایش شناخت ما درباره سالمند به ما کمک می کند که در ارتباط با او همدلی بیشتری داشته باشیم .

ارتباط کلامی موثر مستلزم توانایی کاربرد تکنیک های مختلف در ارسال و دریافت پیام است که به طور خلاصه در ذیل به آنها اشاره می شود.

آگاهی دادن

برای آگاهی دادن باید از خطاب مستقیم ، و عبارات روشن ، دقیق ، وخلاصه استفاده کنیم . باید واژه هایی را انتخاب کنیم که مطمئنیم بیمار معنای آنها را می داند.

پس از آگاهی دادن بهتر است از سالمند بخواهیم که با واژه های خودش آنچه را از سخنان ما استنباط کرده دوباره تکرار کند.

پرسش مستقیم

وقتی لازم است اطلاعات دقیقی را ظرف مدتی کوتاه از سالمند اخذ کنیم ، پرسش راه مناسبی است.

پرسشهایی مستقیم معمولاً شامل واژه هایی نظیر کی ، کجا ، چه کسی ، چگونه ، و… است . اگر دراستفاده از این روش افراط شود، نتیجه عکس می دهد زیرا بیمار حالت تدافعی پیدا می کند.

اغلب افرادی که تازه وارد حوزه مراقبتهای بهداشتی شده اند معمولاً با فهرستی مرکب از ۴۰ تا ۵۰ سوال به سالمند نزدیک می شوند . معمولاً بعد از ۱۰ سوال اول بیمار رفته رفته احساس می کند که در جلسه بازجویی قرار گرفته ،لاجرم حالت دفاعی می گیرد و سعی می کند حداقل اطلاعات را به مصاحبه گر بدهد. پرسشهای مستقیم معمولاً پاسخهای کوتاه و اغلب به شکل یک «بله » یا « نه » ساده دارند./ح

تکنیکهای باز- پاسخ

تکنیکهای باز- پاسخ ارتباط عبارتند از پرسشهای باز- پاسخ, عبارات انعکاسی, عبارات توضیحی و تکرار گفته فرد در قالبی دیگر. این تکنیکها به سالمند فرصت بیشتری برای پاسخ می دهند و همدلی بیشتری ایجاد می کنند.

بیمار،سالمند یا کودک احساس می کند که مراقب واقعاً به مشکلات او علاقمند است و فقط به صرف انجام وظیفه فرم خود را پر نمی کند.

برای مثال مراقب می تواند بپرسد, خوب, وقتی به خانه فرزندتان نقل مکان کردید چه اتفاقی افتاد؟ “,” و بعد چی؟ “یا” باید برای شما خیلی دردناک بوده باشد!” یا “آیا درست منظورتان را فهمیدم؟, می خواهید بگویید … ” .تکنیکهای باز پاسخ به سالمند فرصت یشتری می دهند تا راجع به افکار و احساساتش صحبت کند. و علاوه بر آن, برای مراقب نیز فرصتی فراهم می کند که ببیند آیا اطلاعاتی که از دیگران گرفته صحیح است یا نه.

مواجهه

از مواجهه در مواردی استفاده می شود که اطلاعات به دست آمده متناقض اند و یا پیام کلامی بیمار با پیام غیر کلامی او نمی خواند. اجرای این تکنیک بسیار دشوار بوده و بهتر است تنها توسط کسانی مورد استفاده قرار گیرد که تجربه کافی دارند و قبلاً توانسته اند ارتباط خوبی با سالمند برقرار کنند. هرگز در مورد فردی که آژیته یا گیج است نباید از این تکنیک استفاده کرد. برای کاربرد موفقیت آمیز این تکنیک زمان عاملی کلیدی است. از این رو فقط در مواقعی که دقت کافی برای کنکاش در مساله و رسیدن به نتیجه دارید از این تکنیک استفاده کنید.

ارتباط با اعضای خانواده و نزدیکان

پرستار سالمند در منزل باید آمادگی لازم را برای برقراری ارتباط با اعضای خانواده و دوستان سالمند داشته باشد.

پرستار سالمند در منزل  شبکه اجتماعی و حمایتی سالمند را تشکیل می دهند. این افراد معمولاً برای کسب اطلاع و اطمینان به سوی دفتر خدمات پرستاری از سالمند در منزل(شمال تهران،غرب تهران،شرق تهران و جنوب تهران) می آیند و خود نیز منبع ارزشمندی از اطلاعات مرتبط با سالمند به شمار می آیند و می توانند از جهات مختلف برای پیشبرد کار مراقب مفید باشند.

چون پرستار سالمند , سالمند را بیشتر و بهتر از دیگران می شناسند گاهی حتی قبل از او می توانند به تغییراتی جزیی, که می تواند منادی خطری بزرگ باشد, در حالات و رفتار سالمند پی ببرند. بنابر این, هرگز نباید اطلاعاتی را که آنها به ما می دهند, دست کم بگیریم.

کانال پرستاری و مراقبت از بیمار

کانال پرستاری و نگهداری از کودک

کانال پرستاری و نگهداری از سالمند

با کارشناسان خدمات پرستاری همیاران فرشته

در ارتباط باشید

بیش از ۲۰ سال سابقه درخشان

 دارای مجوز رسمی از وزارت بهداشت و درمان علوم پزشکی