توهم جزو بیماری‌هایی است که متاسفانه در سال‌های اخیر طیف وسیعی از سالمندان و حتی افراد جوان و نوجوان را درگیر خود کرده است. توهم زمانی ایجاد می‌شود که فرد چیزهایی را احساس می‌کند که اصلاً واقعی نیستند؛ زیرا وی هیچ توانایی جهت تشخیص و تفکیک چیزهای ساخته در ذهن خود و اتفاقات واقعی را ندارد. این مسئله زمانی خطرناک می‌شود که فرد به طور کلی جهان ساخته شده در ذهن خود را در نظر بگیرد و زندگیش را منحصر در آن جهان بداند؛ به همین دلیل با وجود چنین اختلالی مشکلات جدی، برایش به وجود می‌آید. اما توهم غالباً نشانگر یک اختلال روانی دیگری نیز می‌باشد؛ یعنی اگر فردی دچار توهم شد، احتمالاً از مشکل حادتر و بزرگتری رنج می‌برد. بعضی از مواقع نیز دیده شده است که توهم آنقدرها جدی شده است که خودش به تنهایی تبدیل به یک اختلال یا بیماری جداگانه برای فرد گشته است. محققان معتقدند که توهمات بیشتر به دلیل سوء برداشت یا عدم فهم صحیح موضوعات، به وجود می‌آیند. اگر این بیماری در مراحل اولیه باشد، فرد می‌تواند ضمن ادامه زندگی و حفظ وجهه اجتماعی خود، اقدامات درمانی را انجام دهد؛ اما در صورتی که شخص مدت زیادی به این اختلال دچار شده باشد و هیچ کاری برای درمان آن صورت نگرفته باشد، امکان جدی شدن توهم افزایش پیدا کرده و قطعاً ابعاد مختلف زندگی وی را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد. تعداد زیادی از سالمندان ضمن داشتن بیماری‌های مختلف، دچار عارضه توهم که یک اختلال محسوب می‌شود، نیز می‌گردند. در این عارضه روی رفتار و واکنش صحیح و درست خانواده و اطرافیان چنین افرادی تاکید زیادی می‌شود؛ چرا که می‌تواند روی روند درمان آنها تاثیر مثبت بگذارد؛ اما در صورت رفتارهای نادرست ممکن است روند بیماری شدت یافته و بیمار در وضعیت بدتری قرار بگیرد. امروز ما قصد داریم در رابطه با علل اصلی توهم در سالمندان و راه‌های درمان آن صحبت کنیم. پس از شما دعوت می‌کنیم تا انتها همراه ما بمانید.
[html_block id=”9603″]
توهم و هذیان گویی، مشکلات مشابه اما متفاوت
برخی از افراد هذیان گفتن و توهم را یکسان دانسته و گاهاً ممکن است به اشتباه این واژه را به جای یکدیگر به کار بگیرند. در صورتی که این تفکر غلط است و باید بدانید که توهم و هذیان گفتن با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. البته ممکن است این دو مشکل، شباهت‌هایی نیز با هم داشته باشند؛ اما در صورت داشتن اطلاعات راجع به هر دوی این‌ها، می‌توانید به خوبی این دو را از هم تشخیص دهید و با انجام واکنش‌های صحیح در مقابل هر دوی آنها، به فرد بیمار کمک نمایید. اغلب تشخیص این دو بیماری از عهده افراد عادی بر نمی‌آید و برای این کار باید به یک روانشناس مراجعه شود؛ حتی اگر به هر دلیلی امکان مراجعه حضوری ندارید، می‌توانید از پزشکان آنلاین کمک گرفته و سوالات خود را بپرسید. زمانی که سالمندان به کمک حواس فیزیکی خودشان، چیزهایی را احساس کنند، بشنوند، ببینند که به هیچ وجه واقعیت خارجی ندارند، دچار اختلال توهم شده‌اند که این مسائل تنها در ذهن آنها رخ می‌دهد و واقعیت بیرونی ندارد. البته اختلال توهم در سالمندان و سایر افراد به یک شکل بروز پیدا می‌کند و نشانه‌ها و علائم یکسانی دارد. توهم در سالمندان را به دو دسته تقسیم می‌کنیم که عبارت‌اند از:
° توهم تخیلی در سالمندان: در این نوع از توهم مربوط به سالمندان، شرایط و موقعیت‌ها به طور اتفاقی توسط فرد متصور می‌شود. این در حالیست که او احساس می‌کند که وقوع چنین اتفاقاتی در واقعیت اصلاً امکان ندارد و فقط ساخته ذهن خودش می‌باشد.
° توهم معمول در سالمندان: این نوع توهم‌ها امکان دارد واقعی نیز باشند. اما زمانی که سالمندان آن را حس می‌کنند، وجود ندارد. در واقع می‌توانیم بگوییم هنگامی آنها، آن را احساس می‌کند و واقعی می‌بیند که به جز یک تصویر خیالی در ذهن فرد سالمند چیزی بیش نیست.
علت توهم در سالمندان
به شکل کلی نمی‌توانیم بگوییم یک دلیل ویژه و خاص برای ایجاد چنین اختلالی وجود دارد؛ اما از متداول‌ترین و مهمترین دلایل توهم در وجود افراد می‌توان به مواردی نظیر سوء استفاده‌های جنسی و جسمی در دوران کودکی، مسائل ژنتیکی، خاطرات ناخوشایندی که در مغز فرد ثبت شده است، ضربه یا جراحت به نواحی مختلف سر، استفاده از برخی از داروها که عوارضی مانند توهم را به همراه می‌آورند و… اشاره نمود. در صورتی که توهم آلارم و هشداری راجع به یک بیماری دیگر باشد، احتمالاً آن اختلال جدی است و خودش را به شکل توهم نشان می‌دهد که باید علت اصلی بیماری شناسایی گردد. در واقع تشخیص اینکه یک فرد دچار توهم شده است یا نه یا میزان توهمش در چه سطحی می‌باشد، یک موضوع و بحث کاملاً تخصصی بوده که باید از طریق معاینات پزشکی خاص و تحت نظر فوق متخصصان مغز و اعصاب مجرب صورت پذیرد.
انواع توهم در سالمندان
همانطور که در قسمت‌های قبل اشاره کردیم، هنوز هیچ محرک واقعی برای به وجود آوردن یک حس واقعی ایجاد نشده است. اما اگر فردی آن را احساس کند و واقعی انگارد، دچار مشکل توهم شده است. اختلال توهم در ارتباط تنگاتنگی با حواس فیزیکی پنجگانه است. انواع توهم نیز به ۵ دسته اصلی تقسیم بندی می‌شود که در ادامه بیشتر در رابطه با آنها صحبت می‌کنیم:
- توهم بینایی سالمندان( توهم دیداری سالمندان): در صورتی که فرد در این نوع توهم نور، افراد و اشیا مختلفی را ببیند که کاملاً صوری هستند و به گونه‌ای که سایر اشخاص توانایی دیدن آن را ندارند، گفته می‌شود که شخص دچار توهم بینایی شده است.
- توهم لامسه در سالمندان: در این نوع توهم معمولاً سالمند احساس لمس شدن را داشته، بدون اینکه فردی او را لمس کند یا مثلاً حس می‌کند حشره‌ای در حال حرکت کردن روی بدنش است؛ در حالی که در دنیای واقعی چنین چیزی وجود ندارد. لذا فرد دچار توهم لامسه شده است.
- توهم چشایی در سالمندان: در صورتی که فرد احساس کند طعم یا مزه یک غذا و خوراکی را واقعاً چشیده است، درگیر چنین اختلالی شده است. در واقع هنگام ایجاد توهم چشایی طعم‌ها و مزه‌های غیر واقعی یا اشتباهی به سمت مغز فرستاده می‌شود.
- توهم بویایی در سالمندان: در صورتی که سالمند رایحه‌های غیر واقعی و بوهای مجازی را احساس کند، به گونه‌ای که اشخاص دیگر از حس کردن آن ناتوان باشند و یا بوی غیرمعمولی را که اصلاً وجود ندارد احساس کند، دچار اختلال توهم بویایی شده است. به عنوان مثال اگر یک فرد سالمند بگوید فلان غذا، بوی شیطان می‌دهد!
- توهم بدبینی در سالمندان: جالب است بدانید که بدبینی و توهم یکی از اصلی‌ترین علائم اولیه بیماری آلزایمر می‌باشد؛ به گونه‌ای که این مسئله در بدن فرد سالمند رشد کرده و با علائمی نظیر توهم بدبینی پرخاشگری، اضطراب و استرس زیاد، بی‌قراری و… همراه می‌شود. در صورتی که در زمان‌های اولیه ضمن مراجعه به روانپزشک توهم تشخیص داده شود، می‌توان به کمک روش‌های درمانی از گسترش توهم بدبینی در سالمندان جلوگیری کرد و حتی برای درمان آن نیز اقداماتی را انجام داد. گفتنیست عواملی نظیر درد، گرما، سرما، مشکلات جسمی خاص و… نیز منجر به تشدید توهم بدبینی در میان سالمندان گشته است.
- توهم خودآزارانه در سالمندان: در چنین حالتی فرد سالمند اهمیت فوق العاده زیادی به سلامت مالی و جانی خویش اختصاص می‌دهد؛ به طوری که اختلال توهم خودآزارانه از کنترل خارج گشته و در عوض محافظت از وی، منجر به شکنجه و عذاب او خواهد شد. چنین سالمندانی دائماً فکر می‌کنند که یک اتفاق غیر طبیعی و عجیب و غریب در حال وقوع بوده که این اتفاق سلامت خودشان و عزیزانشان را به خطر می‌اندازد؛ لذا جهت پیشگیری از بروز چنین اتفاق خیالی، دست به محافظه‌کاری‌های بسیار زیاد و خارج از کنترل می‌زنند. بدیهی است که چنین رفتارهایی نوعی اختلال روانی محسوب می‌شوند که با توهم خودآزارانه در سالمندان خود را نشان می‌دهد. متخصصان معتقدند هرگونه افکار و توهماتی که باعث آزار یک شخص شود و این افکار کاملاً خیالی باشد، در دسته این بیماری قرار می‌گیرد.
راه درمان توهم در سالمندان چیست؟
همانطور که در بخش‌های قبل نیز اشاره کردیم این مسئله منحصرا یک بیماری جداگانه محسوب نمی‌شود و می‌تواند نشانه‌ای از یک اختلال جدی‌تر و یک بیماری بزرگتر روانی در افراد باشد؛ به همین دلیل است توصیه می‌کنیم که قبل از هرگونه اقدام درمانی با پزشکی مجرب که در زمینه بیماری‌های مغز و اعصاب تخصص دارد، مشورت نمایید تا ایشان ضمن انجام معاینات تخصصی و سلامت سایر قسمت‌های بدن، بتوانند روندهای درمانی را شما تجویز کنند. در واقع پزشکان در این شرایط هرگونه اختلال یا بیماری که سبب بروز توهم در سالمندان شده است را شناسایی کرده و اقدامات لازم را برای درمان آن، به کار می‌بندند.
- درمان توهم خودآزارانه سالمندان: پیش از هر چیز باید مشخص شود که آیا فرد سالمند دچار پارانویا شده است یا خیر. پس باید در مرحله اول، اقدامات مناسبی برای کم کردن حساسیت‌های فرد مبتلا نسبت به هرگونه اتفاقات طبیعی زندگی و انتقادها انجام شود. در صورتی که یکی از اطرافیان‌تان دچار پارانوئید شده‌اند؛ شما به عنوان فرد مراقب راه سختی را در پیش دارید و برای موفق شدن، لازم است شکیبایی و حوصله زیادی را داشته باشید؛ زیرا ممکن است افراد مبتلا، ذچار حساسیت و زودرنجی شده باشند و رفتارهای غیر منطقی و خصمانه‌ای از خود بروز دهند. همچنین شخصیت فوق العاده وابسته آنها نیز ممکن است بسیار اذیت کننده باشد؛ لذا از آنجایی که برای درمان بیماری توهم سالمندان هیچ گونه قرص یا داروی شیمیایی کاربردی ندارد و فقط با رفتار درمانی است که می‌توان بیمار را بهبود داد. پس باید نهایت تلاش خود را داشته باشید؛ چرا که اگر فرد دچار احساس ترس، ناامنی یا شک و تردید شود، روند درمان سخت می‌شود. اما اگر بیمار بتواند روی استرس و اضطراب خود مدیریت و کنترل داشته و از انزوای درونی‌اش خارج گردد، احتمال اینکه به روند زندگی عادی بازگردد خیلی زیاد است.
- درمان توهم آلزایمر: متاسفانه باید بگوییم که بیماری آلزایمر جزو بیماری‌هایی است که در سالمندان زیاد شیوع پیدا کرده است. روش‌های مختلفی هستند که می‌توانند برای درمان و جلوگیری از پیشروی این بیماری به کار برده شوند. به عنوان مثال انواع روش‌های شیمیایی و استفاده از بعضی مواد خوراکی نظیر کندر می‌تواند در این زمینه تاثیرگذار باشد. همچنین بهره‌گیری از برخی راهکارهای طب و سنتی و نرمش دادن مغز و فعالیت‌های ذهنی، می‌تواند روند پیشرفت این بیماری را تا حد زیادی کند. حتی گاهاً مشاهده شده است که برخی از این اقدامات روی روند درمانی بیماری آلزایمر نیز تاثیر گذاشته است.
چه رفتاری باید در برابر توهم سالمندان داشته باشیم؟
نحوه رفتار اطرافیان یا پرستاران مهمترین چیزی است که در پیشروی و بدتر کردن توهم در سالمندان یا کمک به بهبود وضعیت آنها تاثیر می‌گذارد. اگر شما با سالمندی که به بیماری توهم مبتلا شده است در ارتباط هستید، باید نکات مهمی را در نظر داشته باشید که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره می‌کنیم:
-نکته اول این است که به هیچ وجه نباید به توهمات فرد سالمند پروبال بدهید و گفته‌های غیر واقعی‌اش را تایید کنید. سعی کنید هنگام مواجهه با چنین شرایطی ضمن حفظ خونسردی و آرامش، واقعیت را برای وی توضیح داده و توصیف کنید.
-یکی از مهمترین عوامل ایجاد اختلال توهم در سالمندان تنهایی است. پس توصیه ما این است که به هیچ عنوان او را تنها نگذارید و همیشه حداقل یک نفر را همراه او بگذارید تا فرد کمتر به فکر فرو رود و از میزان ایجاد توهمات در ذهنش جلوگیری شود.
-برای سالمندانی که دچار توهم می‌شوند بازگو کردن خاطرات مثبت و یا نشان دادن آلبوم عکس و فیلم، خیلی تاثیر مثبت می‌گذارد. اگر بتوانید چنین افرادی را در جمع آشنایان و دوستانی که هم سن و سالش هستند و با آنها خاطرات مشترک دارند، قرار دهید تا حد زیادی به روند درمانی او کمک کرده‌اید.
چه زمانی نیاز است برای درمان توهم سالمندان پزشک مراجعه کنیم؟
از آنجایی که این مشکل یک اختلال و بیماری روانی محسوب می‌شود، پس در زمره بیماری‌های مزمن قرار گرفته است و ممکن است این با گذشت زمان بدتر شود؛ لذا اگر علائم یا نشانه‌هایی مبنی بر رفتارهای غیر معمول و یا غیر واقعی را در وجود فرد سالمند مشاهده کردید، بلافاصله با یک پزشک توهم یا روانپزشک صحبت نمایید. در صورت نیاز می‌توانید به یک دکتر مغز و اعصاب نیز مراجعه کنید. اگر فرد به هر دلیلی امکان شرایط مراجعه حضوری را ندارد، می‌توانید از خدمات پزشکی آنلاین سوالات خود را پرسیده و به شکل نامحسوسی بیمارتان را تحت مراقبت و درمان آنلاین قرار دهید.
سوالات متداول توهم در سالمندان
۱_علت توهم زدن سالمندان چیست؟
از جمله مهمترین مواردی که می‌توان آن را به عنوان دلایل توهم در سالمندان عنوان کرد عوامل ژنتیکی، استفاده از مواد روانگردان، عوارض برخی از داروها، خاطرات و موقعیت‌هایی که حساس هستند و در ذهن ثبت شده‌اند، مبتلا بودن به سایر بیماری‌های روانی و…هستند.
۲_درمان خانگی برای توهم وجود دارد؟
با انجام برخی رفتارها و کارها می‌توانید در راستای بهبود یا پیشگیری از این بیماری تاثیرگذار باشید. به عنوان مثال انجام برخی تمرینات ذهنی، احساس امنیت دادن به سالمند، مرور خاطرات خوب، مدیریت و کنترل دوز داروهای مصرفی، تقویت حواس پنجگانه و… مهمترین این موارد هستند. اما در صورتی که توهم فرد غیرقابل کنترل و زیاد بود، باید او را تحت نظر روانپزشک قرار دهید.
۳_بدبینی در سالمندان چه علتی دارد؟
این مسئله معمولاً به دلیل باورهای ذهنی و اتفاقات خیالی به وجود می‌آید. البته بدبینی فقط مختص سالمندان نیست و برخی از افراد در سنین جوانی یا میانسالی نیز به آن مبتلا می‌شوند که اگر درمان نشوند در سنین بالا، شدت آن افزایش پیدا کرده و روند درمانی خیلی سخت‌تر می‌شود.
