آیا ورزش برای تقویت حافظه مفید است؟
مغز پیچیده‌ترین اندام بدن ماست؛ زیرا عملکردهای بسیاری را تحت کنترل دارد و اطلاعات حسی دریافتی را تفسیر کرده و احساسات را پردازش می‌کند. ضمناً جایگاه اصلی هوش و حافظه و خلاقیت نیز در مغز است. حتی در هنگام خواب نیز مغز همچنان فعال است. اما بعضی از فعالیت‌های جسمی و ذهنی وجود دارند که می‌توانند مغز را به طرق جدید و مختلفی درگیر کرده و به شکل بالقوه‌ای باعث بهبود قدرت یادگیری، عملکردهای شناختی تمرکز و یا خلاقیت و گردند. طبق نظر متخصصان با بالا رفتن سن، انجام دادن برخی از ورزش‌ها برای بهبود وضعیت اختلال حافظه لازم می‌باشد و این مسئله ضرورت بیشتری دارد؛ چرا که سلول‌های مغز نیز با بالا رفتن سن مستعد تحلیل و ابتلا به بیماری‌های مختلفی نظیر پارکینسون، آلزایمر و… می‌باشند. از طرفی ورزش کردن جهت حفظ قدرت عضلات، قوی نگه داشتن قلب و حفظ یک رنج وزنی سالم و پیشگیری از انواع و اقسام بیماری‌های مزمن مانند دیابت لازم و ضروری می‌باشد. در این میان برخی از تمرینات ورزشی هوازی و قدرتی به تقویت مهارت‌های فکری نیز کمک شایانی می‌کنند. پس ورزش می‌تواند به شکل مستقیم و غیر مستقیم مهارت‌های فکری و قدرت حافظه افراد را تقویت نماید؛ زیرا با تحریک تغییرات فیزیولوژیکی، در بدن تاثیر مثبت می‌گذارد. به عنوان مثال تاثیراتی نظیر کاهش مقاومت به انسولین، التهاب و تشویق کردن سلول‌های بدن به تولید فاکتورهای رشد از جمله تغییرات فیزیولوژیکی هستند که ورزش باعث تحریک آنها شده است. در حال حاضر ۵۰ میلیون نفر در دنیا با بیماری‌های مربوط به زوال عقل مبارزه کرده و درگیر آن هستند؛ در نتیجه نباید اثر عوامل محیطی نظیر ورزش، نوع تغذیه و سبک زندگی را روی بهبود مشکلات مغزی افراد در سنین مختلف دست کم گرفته شود. ما در مطلب امروز می‌خواهیم به نکات جالبی در زمینه تاثیر ورزش برای بهبود اختلال حافظه اشاره کنیم. پس اگر می‌خواهید اطلاعات مفیدی را در این زمینه کسب کنید، لطفا ما را تا انتها همراهی بفرمایید.
[html_block id=”9603″]
تاثیر ورزش و تقویت حافظه
اخیرا مطالعاتی روی چند شرکت کننده که به طور متوسط در دهه ۷۰ زندگی خود بودند، انجام شد که نتیجه این مطالعه ثابت کرد که حتی افراد اگر در سنین بالا نیز قرار داشته باشند، می‌توانند از مزیت‌های ورزش از همه نظر بهره‌مند گردند و هرگز جهت بهره‌مندی از تاثیر مثبت ورزش بر حافظه دیر نیست. در ادامه می‌خواهیم شما را با دلایل تقویت حافظه توسط ورزش آشنا سازیم:
_از نظر پژوهشگران هنگامی که فرد فعالیت بدنی زیادی دارد، در بافت مغز او پروتئین‌های سیناپسی بیشتری تولید می‌شود. این پروتئین‌ها برای سیگنالینگ مغز لازم می‌باشند.
_با بالا رفتن سن ممکن است برخی از عوامل نظیر بیماری سرطان، مشکلات قلبی و زوال عقل اثر التهابی روی مغز بگذارند که می‌توان با انجام حرکات ورزشی مرتب و منظم، از میزان تاثیر این موارد التهابی تا حد چشمگیری کاهش داد.
_بر اساس تحقیقات صورت گرفته با ورزش کردن، سلول‌های جدیدی در مغز تولید می‌شود و هورمون‌های شادی و ضد پیری تقویت می‌شوند؛ در نتیجه ضمن بهبود وضعیت جریان خون، اثرات بهبودی حافظه نیز مشاهده خواهد شد.
ورزش برای بهبود اختلال حافظه
بعد از اینکه راجع به اثرات مفید ورزش بر بهبود حافظه همه افراد صحبت کردیم، در این قسمت می‌خواهیم شما را با تعدادی از ورزش‌های جسمی مناسب که باعث بهبود قدرت مغز می‌شوند، آشنا سازیم. قطعاً با انجام منظم این تمرینات در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های مربوط به اختلالات حافظه و یا کاهش سرعت پیشروی آنها، موفق خواهید بود.
- ورزش‌های هوازی: ورزش‌های هوازی شامل مواردی نظیر پیاده روی، طناب زدن، شنا، دوچرخه سواری، حرکات موزون، کوهنوردی، ایروبیک، اسکی و… است. بر اساس مطالعه ای که در سال ۲۰۱۷ انجام شد، ثابت شده که بین خطر زوال عقل و فعالیت بدنی کم رابطه مستقیمی وجود دارد. طی این تحقیق نتایج اسکن ام آر آی ۲۰۰۰ نفر بالای ۶۰ سال نشان داد که هرچه فعالیت این افراد بیشتر باشد، هیپوکامپ آنها بزرگتر است. لذا انجام مرتب ورزش‌های هوازی جریان خون به مغز را بهبود می‌دهد و اندازه قسمت هیپوکامپ را افزایش می‌دهد(هیپوکامپ آن قسمت از مغز است که در یادگیری و حافظه کلامی نقش دارد).
- تمرینات قدرتی با وزنه: یک مطالعه بالینی در سال ۲۰۲۰ انجام شد و نتایج آن ثابت کرد که انجام تمرینات قدرتی برای ۶ ماه از کوچک شدن هیپوکامپ در افراد بزرگسال جلوگیری کند. همچنین طی پژوهش دیگری که روی بانوان ۶۵ تا ۷۵ ساله انجام شده بود، نشان داده شد که افرادی که در طول یک سال یک یا دو بار در هفته ورزش کرده‌اند و یا تمرینات قدرتی داشته‌اند، وضعیت حافظه بهتری دارند؛ زیرا طبق نتایج این تحقیقات تمرینات قدرتی نسبت به تمرینات تعادلی و کششی، در پمپاژ آهن به سلول‌های مغز تاثیرگذارتر است و در نهایت باعث بهبود قدرت شناختی و حافظه افراد می‌شود. خلاصه این تحقیق نشان داد که اگر شما یک وزنه را بلند کنید، باعث می‌شوید مدارهای عصبی مغزتان گسترش پیدا کند که این خود تاثیر مثبتی روی حافظه می‌گذارد.
- یوگا: در سال ۲۰۱۶ میلادی در مجله بیماری آلزایمر ۱ مطالعه‌ای منتشر شد که ثابت کرد در افرادی که سنشان بالا و بالاتر از ۵۵ سال بود، طی یک برنامه ۱۲ هفته‌ای یوگا اسم نویسی داشتند. این افراد پس از گذراندن این دوره‌ها، هم از نظر حافظه دیداری فضایی و هم از نظر حافظه کلامی پیشرفت‌های چشمگیری کردند. پزشکان اعتقاد دارند تمرینات یوگا به ایجاد مسیرهای عصبی جدید در مغز کمک کرده و می‌تواند روی بهبود حافظه تاثیر مثبت بگذارد.
- مدیتیشن: مدیتیشن یک تکنیک جهت بهبود تمرکز و توجه به روشی کنترل شده است. در واقع طی این فرایند بدن آرام می‌شود و تنفس آهسته‌تر خواهد شد و میزان اضطراب و استرس فرد به مراتب کاهش پیدا می‌کند؛ به همین دلیل پزشکان می‌گویند مدیتیشن، فواید بسیاری برای مغز و بدن دارد و با انجام دادن منظم آن ضمن افزایش توانایی مغز برای پردازش اطلاعات، روند پیری آن کندتر می‌شود. سعی کنید نقطه آرام و ساکتی را پیدا کنید و چشمانتان را ببندید و در طول روز حداقل ۵ دقیقه مدیتیشن انجام دهید.
- تایچی: تایچی یک تمرین بدنی است که در آن حرکات آرام بدن، تنفس موزون و مدیتیشن انجام می‌شود. بدیهی است که این ورزش از همه نظر برای سلامتی مفید است؛ خصوصاً روی سلامت روح و روان افراد تاثیرگذار می‌باشد. محققان در تحقیقی که در سال ۲۰۱۹ به عمل آوردند، متوجه شدند که افرادی که ورزش تایچی را انجام می‌دهند نسبت به کسانی که این را در برنامه خود نداشتند، قدرت شناخت مغز بیشتری دارند. همچنین چنین افرادی کمتر با از دست دادن قدرت حافظه مواجه می‌شوند؛ زیرا تایچی مسیرهای بین نواحی مختلف مغز را گسترش می‌دهد. مطالعه و پژوهش دیگری در سال ۲۰۱۸ انجام شد که طی آن افراد سالخورده به مدت ۱۲ هفته تمرین تایچی داشتند. نتایج این آزمایش نشان داد چنین افرادی نسبت به کسانی که تایچی را تمرین نمی‌کردند، توانایی بیشتری در انجام چندین کار به طور همزمان داشتند و از این موضوع می‌توان نتیجه گرفت که تایچی می‌تواند قشر جلوی مغز را فعال‌تر کند. علاوه بر تمام این موارد، اخیراً تحقیقاتی توسط مرکز ملی سلامت آمریکا انجام شده است که نشان می‌دهد تایچی برای سالمندان باعث بهبود قدرت استدلال، حل مسئله، حافظه، برنامه‌ریزی و… می‌شود. برای برخی از جوانانی که به مسائلی مانند اختلال شناختی خفیف زوال عقل مبتلا هستند نیز انجام ورزش تایچی مفید بوده و باعث افزایش یادگیری و تمرکز آنها شده است.
- رقصیدن: رقص یک نوع ورزش است که این قابلیت را دارد تا مناطق مختلفی از مغز را درگیر کند. متخصصان مرکز پیشگیری و کنترل از بیماری‌های آمریکا معتقدند که رقصیدن و یادگیری حرکات رقص باعث می‌شود پردازش و حافظه مغز افراد بالا برود. یک مطالعه پژوهشی در مجله پزشکی نیوانگلند ثابت کرده است که رقصیدن منظم، زوال عقل را در سالمندی تا ۷۵ درصد کم می‌کند. اخیراً نیز بررسی‌های مختلف نشان می‌دهد که مداخلات رقص، منجر به بهبود عملکرد شناختی در بیمارانی که مبتلا به زوال عقلی هستند، می‌شود.
نمونه‌ای از تمرینات ذهنی برای بهبود قدرت حافظه
بر اساس تحقیقات پزشکی زمانی که اشخاص ذهنشان را فعال نگه دارند، قطعاً مهارت‌های فکری آنها دیرتر ضعیف می‌گردد؛ لذا انجام دادن برخی از ورزش‌های ذهنی نظیر شطرنج، حل جدول، پازل و… در این زمینه کمک کننده است و باعث کاهش سرعت روند از دست دادن حافظه می‌شود. همچنین برای حل کردن برخی از مشکلات ذهنی نیز کمک کننده است. یک مطالعه به مدت ۵ تا ۶ هفته روی ۲۸۰۰ بزرگسال که سنشان بالاتر از ۶۵ سال بود انجام شد. نتایج این مطالعه ثابت کرد که پس از ۱۰ جلسه تمرین مغزی به مدت ۱۰ ساعت، این افراد توانستند بهبود چشمگیری را در استدلال و سرعت پردازش اطلاعات و قدرت حافظه خود پیدا کنند. این افراد همچنین برای انجام کارهای خانه و فعالیت‌های روزمره نظیر مدیریت پول و.. پیشرفت‌های بسیار زیادی داشتند. ناگفته نماند که علاوه بر انجام ورزش‌های فیزیکی باید همزمان روی تمرینات ذهنی نیز تمرکز کرد تا اختلالات مربوط به حافظه بهبود پیدا کند. بر اساس پژوهش‌های انجام گرفته شده ورزش‌های ذهنی، یادگیری یک زبان جدید، خواندن و مطالعه مرتب باعث می‌شود روند زوال مهارت‌های تفکر تا حد زیادی به تاخیر بیفتد. این مسئله برای افراد سالمند که به آلزایمر مبتلا هستند و یا جوان‌ترهایی که دچار آلزایمر زودرس شده‌اند، اهمیت فوق العاده زیادی دارد. به کلی همه افرادی که به شکل منظم ذهنشان را به چالش می‌کشند، قطعاً در آینده بخش کمتر و کوتاه‌تری از زندگی خود را در حال افول سپری می‌کنند، حتی اگر به بیماری آلزایمر هم مبتلا شوند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
توصیه می‌کنیم اگر در خانواده شما سابقه ابتلا به زوال عقل یا هر بیماری مرتبط با تحلیل مغز وجود دارد؛ جهت پیشگیری از بروز بیماری‌هایی از این قبیل، در همان سنین جوانی به یک پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه نمایید. ایشان ضمن انجام معاینات پزشکی و پرسش راجع به سوابق بیماری شما، اطلاعاتی را در مورد انواع ورزش‌هایی که برای بهبود اختلال حافظه هستند، عنوان می‌نماید. اغلب در چنین شرایطی پزشکان با توجه به در نظر گرفتن شرایط بالینی مریض، بهترین تمرینات ذهنی و جسمی را به او ارائه می‌دهند. اگر به هر دلیلی شرایط مراجعه حضوری به پزشک را ندارید، می‌توانید از خدمات پزشکان آنلاین مغز و اعصاب استفاده کرده و ضمن مطرح کردن مشکلات خود، از مشاوره آنلاین آنها بهره‌مند شوید.
پاسخ به سوالات متداول در زمینه ورزش برای بهبود اختلال حافظه
در این قسمت پاسخ تعدادی از سوالات و ابهامات ذهنی شما عنوان شده است.
۱_منظور از ورزش بهبود حافظه چیست؟
هر نوع حرکتی نظیر پیاده روی، رقص، یوگا، مدیتیشن و… که منجر به پشتیبانی قدرت حافظه گردد، جزو ورزش‌های بهبود حافظه محسوب می‌شود.
۲_ارتباط میان ورزش و بیماری آلزایمر چیست؟
طبق تحقیقات ورزش برای بهبود اختلال حافظه و جلوگیری و کنترل بیماری آلزایمر ضروری است. طبق تحقیقات به عمل آمده افراد ۴۵ تا ۷۵ ساله‌ای که حداقل به مدت ۳ ساعت در روز می‌نشینند، در قسمت لب گیجگاهی میانی آنها علائم باریک شدن مشاهده می‌شود. این قسمت از مغز مسئول تشکیل خاطرات جدید است؛ به همین دلیل یکجانشینی برای افراد خوب نیست و انجام حرکات ورزشی منظم از جمله مواردی است که در پیشگیری و کنترل بیماری آلزایمر تاثیر مثبت دارد.
۳_آیا ارتباطی بین ورزش و بهبود حافظه برای کودکان وجود دارد؟
متاسفانه باید بگوییم که در حال حاضر بیشتر کودکان از بیش فعالی و مشکل عدم تمرکز رنج می‌برند. پس در چنین شرایطی اکیداً توصیه می‌شود با انجام ورزش‌های جسمی و ذهنی، به بهبود قدرت حافظه و تمرکز فرزندتان کمک کنید.
