خود مراقبتی در سالمندان چیست ؟

تعریف خود مراقبتی سالمندان:اقدامات و فعالیت های آگاهانه ،آموخته شده و هدفداری است که توسط فرد سالمند به منظور حفظ حیات و تامین و ارتقای سلامت خود و خانواده اش انجام می گیرد خود مراقبتی در سالمندان نام دارد.با اجرای برنامه خودمراقبتی در سالمندان می توان توانایی  عملکرد  افراد سالمند را حفظ و بهبود بخشید.

لذا سالمندان نیازمند توجه ،رعایت و همچنین برخورداری از الگوی مراقبتی ویژه می باشند.اصلاح الگوی زندگی و توجه به کیفیت آن تا حد بسیار زیادی می‌تواند باعث افزایش کارآیی و استقلال سالمندان شود و آنها را در کنترل عوارض مستعد سالمندی و درمانهای آن کمک نماید.با آموزش سالمندان و ارتقاء خود مراقبتی آنها ،تغییر در شیوه زندگی و گرایش به زندگی سالم،تغذیه مناسب،استفاده از مکمل های غذایی،ورزش منظم،کنترل وزن،کاهش استرس،خودداری از خوددرمانی امکان پذیر خواهد بود.

فعالیت های روزانه زندگی مانند ورزش، تغذیه و استراحت اغلب به عنوان متغیرهای خودمراقبتی مورد استفاده قرار می گیرند.مطالعات بسیاری از کشورهای مختلف نشان می‌دهد که خودمراقبتی ،مهمترین شکل مراقبت اولیه هم در کشورهای پیشرفته و هم در کشورهای در حال پیشرفت است.

مداخلاتی که به منظور بالا بردن اطلاعات خودمراقبتی صورت می گیرد باعث تغییرات مثبتی در نگرش و باورها،بهبود اطلاعات بهداشتی و عملکرد افراد سالمند می‌گردد.

بررسی های انجام شده در انگلستان حاکی از این است که رفتارهای خودمراقبتی ارتقاء دهنده سلامت به طور مستقیم با سلامت سالمندان و کیفیت زندگی آنان ارتباط دارد و موجب کاهش میزان های ابتلا و مرگ و میر می‌گردد.

در مطالعه ای که توسط آزاد بخت و همکاران در خصوص رفتارهای خودمراقبتی و عوامل موثر بر آن در سالمندان شهر تهران صورت گرفته است نشان می‌دهد بین رفتارهای خودمراقبتی و سن ،جنس، وضعیت اقتصادی و سطح تحصیلات ارتباط وجود دارد.

سالمندانی که تحصیلات بالاتر و وضعیت اقتصادی بهتری داشتند و همچنین در گروه سنی ۶۰تا ۶۹ سال بودند نمره خودمراقبتی بالاتری را بدست آورده بودند و در مقابل زنان نسبت به مردان و سالمندانی که تنها زندگی می کردند نمره خودمراقبتی ضعیف‌تری کسب کردند.

با خود مراقبتی  حتی در دوران سالمندی می توان به سلامتی و طول عمر بیشتری دست یافت و از ابتلا به انواع بیماری های روحی و جسمی پیشگیری کرد.داشتن یک برنامه جامع خودمراقبتی به سالمند کمک می‌کند گام‌های کوچکی برای کاهش استرس و بهبود کیفیت زندگی خود بردارد.

با خود مراقبتی، هر فردی به صورت ارادی و فعالانه، زمانی را برای خود در نظر می‌گیرد تا کارهایی را انجام دهد که موجب حفظ و تقویت سلامتی و انرژی اش شود. خود مراقبتی،‌ اعتماد به نفس و عزت نفس سالمند را افزایش داده و بر شور و شوق زندگی و انگیزه موفقیت اش می‌افزاید.

خود آگاهی، اولین گام خود مراقبتی

برای خود مراقبتی سالمندان باید در مورد آنچه که هستیم، آنچه که می‌خواهیم باشیم و دلایلمان برای چنین قصدی، دیدگاه روشنی داشته باشیم و سپس، باید توانمند شویم تا آگاهانه و فعالانه آنچه را که می‌خواهیم به واقعیت تبدیل کنیم.

همه ما از نقاط قوت و ضعف خود آگاهیم و این آگاهی به ما قدرتی می‌دهد که با کمک آن می‌توانیم تغییراتی را به وجود آوریم و زندگی خود را تغییر دهیم.

چگونه برای خودمراقبتی در سالمندان برنامه‌ریزی کنیم؟

برای طراحی یک برنامه خود مراقبتی باید به تمام عناصر زندگی توجه داشت. این عناصر در چهار دسته طبقه بندی می‌شوند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم. با توجه به این مطالب می‌توانیم بر اساس خصوصیات فردی خود، برای «خود مراقبتی» برنامه ریزی کنیم.

خود مراقبتی جسمی سالمند:

– غذای سالم شامل صبحانه، نهار، شام و میان وعده‌های سالم بخوریم.به توصیه های پزشک در خصوص محدودیت و ممنوعیت غذایی مان توجه کنیم . توجه داشته باشیم در دوران سالمندی باید به اندازه کافی آب بنوشیم حتی اگر احساس تشنگی نداریم.

– هر روز فعالیت‌های ورزشی مانند پیاده‌روی، دویدن  آرام و … انجام دهیم.قبل از شروع پیاده روی با تمرینات گرم کننده عضلات خود را گرم کنیم. اگر در حین پیاده روی دچار درد قفسه سینه،تنگی نفس و یا پا درد شدیم فورا استراحت کرده و با پزشک مشورت نماییم.

– به طور دوره‌ای و منظم برای معاینه به پزشک مراجعه نمایید یا با خدمات پرستاری در منزل مشاوره نمایید و به موقع فاکتورهای سلامتی خود را ارزیابی کنیم این امر به کنترل بیماری مان نیز کمک می‌کند.

– هنگام بیماری، استراحت کافی داشته باشیم.

– در طول شبانه روز خواب و استراحت کافی داشته باشیم.در طول روز ساعات طولانی بی تحرک ننشینیم.

– در هنگام تعطیلات، به مسافرت یا پیک نیک برویم.

-در صورتی که کاهش اشتها در یک ماهه اخیر و یا کاهش وزن ناخواسته در ۳ ماهه اخیر داشته  و یا حتی بیش از ۲ هفته از سرفه مداوم  مان می‌گذرد  به علائم خطر توجه کرده و آن را با پزشک در میان بگذاریم.

– از دستگاه‌ها، لوازم و رفتارهای پرخطر مانند سیگار، قلیان و … اجتناب کنیم.

-محیط زندگی مان باید متناسب با محدودیت حرکتی و شرایط بدنی ما تغییر نماید.وسایل اضافی خانه را از جلوی دست و پا خارج کنید.کف پوش پله ها را ثابت کنید و از بالا رفتن از نردبان یا ایستادن بر روی چهارپایه خودداری نمایید.

خود مراقبتی روانی و عاطفی سالمند:

– هر روز، زمانی را به تفکر و تامل اختصاص دهیم.

– برای کاهش استرس خود اقدامات لازم از جمله تمرینات آرام سازی را انجام دهیم.

– به تجارب، آرزوها، افکار و احساسات خود توجه نماییم.

– شاهکارهای ادبی و هنری را مطالعه کنیم.

– زمانی را برای رفتن به دامن طبیعت اختصاص دهیم.

– به موسیقی آرامش بخش گوش دهیم.به دیدن دوستان و آشنایان برویم.

– با خود و دیگران تعامل مهربانانه داشته باشیم و زمان‌های خاصی برای صحبت کردن با همسر و فرزندان خود اختصاص دهیم.زمانی که نیاز به کمک داریم آن را درخواست نماییم.

– به کارهای مثبت خود فکر کرده و به خود افتخار کنیم.

– کتاب‌هایی را که دوستشان داریم، دوباره مطالعه کنیم.

– وقتی که لازم است، گریه کنیم.

– برای خندیدن چیزهایی را جستجو کنیم؛ البته بدون این که به احساسات دیگران لطمه‌ای بزنیم.

– خشم و احساسات واقعی خود را به روشی سازنده ابراز کنیم یا آنها را بنویسیم.

– زمانی را با افراد سالمند دیگر به تبادل تجربیات بگذرانیم.

– در صورت بروز مشکل یا ناراحتی روحی روانی، به روانپزشک یا روانشناس مراجعه کنیم.

خود مراقبتی اجتماعی سالمند:

– با دیگران بویژه با افرادی که احساس خوبی در ما ایجاد می‌کنند و ما را به سوی زندگی سالم سوق می‌دهند معاشرت و مراوده داشته باشیم.

– در گروه‌های همسان محل زندگی خود عضو شویم.

– در طول روز با اعضای خانواده یا با همکاران خود، گفت‌وگوی دوستانه داشته باشیم.

– وعده‌های غذایی را تا حد امکان با افراد خانواده یا در محیط های دوستانه  بخوریم.

– با افرادی که در زندگی‌مان مهم هستند، ارتباط برقرار کنیم.

خود مراقبتی معنوی سالمند:

همان طور که تغذیه با مواد غذایی برای بدن ما ضروری است، پرورش روح‌مان نیز ضرورت دارد. خود مراقبتی معنوی به ما کمک می‌کند با خالق هستی آشنا شویم و معنای زندگی را درک کنیم. تنها در صورتی که با خالق خود ارتباط برقرار کنیم، می‌توانیم تمام استعدادهای وجودی خود را شکوفا سازیم.

– هر روز، زمانی را برای عبادت و نیایش در نظر بگیریم.

– کارهای خیر و عام المنفعه انجام دهیم.

– به نیازمندان کمک کنیم.

– شکرگزار نعمت‌های الهی باشیم.

– متون و ادبیات مذهبی و معنوی مطالعه کنیم.

– در مراسم و مناسک دینی و مذهبی شرکت نماییم.

– آیات قرآن را تلاوت کنیم یا بشنویم.

برای خود مراقبتی باید به نکات کلیدی آن توجه کرد. خود را با ایده‌های پر آب و تاب خسته نکنیم.

بهتر است چیزهای کوچک و ساده را برای شروع کردن انتخاب کنیم؛ به عنوان مثال تصمیم بگیریم ورزش را به جای ۳۰ دقیقه با پنج دقیقه در هر روز شروع کنیم.

به خودمان آسان بگیریم. اگر از برنامه خود عقب افتادیم، نباید خود را سرزنش کنیم، بلکه باید برگردیم و راهمان را ادامه دهیم. به مربی درون خود گوش کنیم،

نه به منتقد درون خود؛ منتقد درون ما تلاش خواهد کرد ما را از هر تلاش جدیدی منصرف کند، در حالی که مربی درون‌مان همیشه ما را تشویق می‌کند. او آن بخشی از وجود ماست که می‌خواهد موفق باشیم.

 با کارشناسان خدمات پرستاری همیاران فرشته

همیاران فرشته

در ارتباط باشید

بیش از ۲۰ سال سابقه درخشان

 دارای مجوز رسمی از وزارت بهداشت و درمان علوم پزشکی

بیش از 20 سال سابقه درخشان