تماس و مشاوره رایگان
فرم زیر را پر کنید ما با شما تماس میگیریم
"*"فیلدهای ضروری را نشان می دهد
تغذیه و غذا دادن به سالمند از مهم ترین وظایف نگهدار سالمند و مراقب سالمند در منزل می باشد.
تغذیه و غذا دادن به سالمند،نیازهای غذایی (رژیم و برنامه غذایی) و غذا دادن به سالمند، به ویژه “سالمندان پیر” بسیار متقاوت است. پرستار سالمند بایستی بداند،سالمندان نیاز به مصرف غذاهای کم حجم که به راحتی هضم و جذب می شود، و همچنین مقدار زیادی مایعات دارند.البته افراد خیلی مسن، نیاز به مراقبت قابل توجه در زمینه انتخاب و تهیه غذا دارند.
مقاله توسط مرکز خدمات پرستاری و نگهداری سالمند همیاران فرشته تهیه و تنطیم گردیده
مهم ترین نکات در برنامه تغذیه و غذا دادن به سالمند به شرح زیر می باشد
۱- تغذیه و غذا دادن به سالمند باید در زمان های مشخص خورده شود.
۲ – سه وعده غذا در هر روز بهتر از یک وعده غذای مفصل برای سالمند است. گرسنگی نکشد، اما از مصرف غذاهای خیلی مفصل تا جایی که ممکن است جلوگیری کنید. کمتر از آن حدی که فکر می کنید لازم است غذا بخورید.
۳ – تعداد کالری مصرفی باید به اندازه باشد – نه خیلی کم نه خیلی زیاد.
۴ – رژیم غذایی سالمند باید بر حسب چربی ها، کربوهیدرات ها، پروتئین ها، ویتامین ها، مواد معدنی و فیبرها متعادل شود
۵- مایعات برای سالمندان باید به مقدار مناسب مصرف شود. این مسئله به ویژه در آب و هوای گرم و یا در بیماری اسهال اهمیت بسیار زیادی دارد. البته خوردن مایعات بعد از ساعت ۶ بعد از ظهر بهتر است محدود شود زیرا باعث بیدار شدن های مکرر برای رفتن به توالت می شود.
۶ – چای و قهوه برای سالمند باید در حد متوسطی مصرف شود و مصرف آن پس از ساعت ۶ بعد از ظهر محدود شود. چای و قهوه نباید بعد از شام و آخر شب مصرف شود زیرا باعث بی خوابی می گردد.
۷ – نیازهای ویژه افراد سالمند باید مورد توجه قرار گیرد، برای مثال، کم کردن مصرف نمک در سالمند مبتلا به فشار خون و مصرف شکر در سالمند دارای دیابت.
۸ – باید از مصرف غذاهای سرخ کردنی و ادویه جات پرهیز کرد.
۹ – غذاهای قابل دسترس محلی و نیز علایق غذایی فرد باید در توصیه های غذایی مورد توجه قرار گیرند.
۱۰ – قد، استخوان بندی، محدودیت های ویژه، علایق شخصی، غذاهای محلی قابل دسترس باید مدنظر قرار بگیرد.به هر کدام ازاین مسائل باید در رژیم غذایی سالمند در هنگام صبحانه، ناهار و شام توجه کرد.
۱۱- اگر فرد سالمند دندان های زیادی را از دست داده و یا دندان مصنوعی سالمند مناسبی ندارد و جویدن او مشکل است غذاهایی را انتخاب کنید که فیبرهای سفتی نداشته باشند(برای مثال سبزیجات برگدار سبز) .غذاهای سبک و له شده، سبزیجات نرم و میوه جات بسیارمناسب هستند. شیر و محصولات لبنی نیز بسیار مفید می باشند. میوه هایی که نیاز به جویدن زیادندارند مثل موز، مناسب تر است.(غذای مناسب سالمند بدون دندان)
۱۲ – تا حد ممکن بهتر است از مصرف گوشت قرمز، تخم مرغ، کره و چربی های حیوانی اجتناب شود.( گوشت قرمز، تخم مرغ، کره و چربی های حیوانی برای سالمند)
۱۳ – از مصرف سیگار برای سالمند بو مشروبات الکلی باید جلوگیری شود.
۱۴ – نفخ شکم و یبوست در سالمندی شایع است. رژیم مناسب می تواند این عارضه را کاهش دهد. اگر این مسئله مشکل ساز شد با پزشک مشورت کنید. اگر امکانات آزمایشگاهی در مرکز بهداشتی وجود دارد، بهتر است تست های زیر حداقل در شروع غربالگری سالمندانی که در معرض خطر هستند و نیاز به معاینات مکرر دارند انجام شود.
قندخون برای دیابت
کلسترول خون
وزن بدن به طور متناوب
فشار خون در فواصل زمانی مکرر
۱۵ اگر سالمند به علت مشکلات دندانی و دهانی سالمند نمی تواند غذاها را خوب بجود، به جای میوه های تازه از آب میوه و میوه نرم شده، کمپوت ،پالوده سیب، هلو و گلابی و به جای سبزی های خام از آب سبزیجات(آب هویج) و سبزی های پخته و له شده استفاده کند.
به جای گوشت، استفاده از گوشت چرخ کرده، تخم مرغ، شیر، پنیر، ماست و غذاهایی که با شیر درست می شوند انتخاب های راحت تری برای خوردن هستند.
۱۶ به جای نان های ضخیم و غیر قابل جویدن که خوردن آن برای سالمند سخت است، از غلات پخته مانند خوراک لوبیا یا غلات، برنج، کلوچه های نرم و نان لواش استفاده شود. ریز کردن نان در غذاهای مایع را ه دیگری برای استفاده آسان و راحت از این نان هاست.
۱۷ احساس تنهایی در سالمندان خود می تواند عاملی برای بی اشتهایی سالمندان باشد. و حتی این حس تنهایی مانع می شود تا تنها فقط برای خودش آشپزی کند. شاید غذاها به نظر فرد تنها خیلی بی مزه و یا حتی بد مزه باشند. این مسئله ممکن است به علت استفاده از داروها رخ دهد و یا مشکل طبیعی به علت بالا رفتن سن و کم شدن حساسیت ذائقه باشد. برای حل این مشکل باید تا حد امکان غذا را درکنار اعضای خانواده و یا دوستان خود صرف کرد.
۱۸ سالمند تنها میتواند گروهی را با مشارکت سایر دوستانش تشیکل دهد تا غذا را به شکل دوره ای در کنار هم صرف کنند یا با پزشک در مورد دارو هایش مشورت کند تا در صورت تاثیر آن ها بر روی اشتها، داروها را تغییر دهد.با افزودن انواع ادویه جات، چاشنی های گیاهی و آب لیمو به غذاها، طعم غذا را مطلوب تر کند تا اشتها برای غذا نیز تحرکی شود.
۱۹ گاهی اوقات مشکلات مالی سالمند مانع خرید مواد غذایی با یکفیت بالا می شود لذا فرد با مشکلات تغذیه ای سالمند مواجه می شود،
برای مقابله با این مشکل ، آشنا شدن با غذاهای ارزان از جانشین های هر گروه اصلی از مواد غذایی بسیار مناسب است.
مثلا » از کالا برگ سهمیه ای به منظور تهیه مواد غذایی بهره ببرند یا در برخی از موارد با توجه به وضعیت سلامت از تخم مرغ به جای گوشت استفاده کنند.
استفاده از مواد غذایی محلی و بومی نیز راه حل بسیار موثری است.
میتوان به جای خرید میوه های گران قیمت ،میوه های ارزان تری را که اغلب در بازار میوه موجود است خریداری نمود. حتی میوه های کوچک هم حاوی همان ویتامین ها و املاحی است که انواع درشت میوه دارد.
۲۰ در صورت وجود بی خوابی و کم خوابی سالمند ازمصرف چای و قهوه پیش از خواب خودداری شود. در صورت کم خوابی، مصرف یک لیوان شیر ولرم پیش از خواب بسیار مؤثر است.
۲۱در صورت تمایل به مصرف یک غذای کامل، وعده ناهار به عنوان وعده اصلی تغذیه سالمند انتخاب شود.
۲۲ در سالمندانی که به دلیل داشتن دندان های مصنوعی قادر به جویدن غذا نیستند، غذاهای زیر توصیه می شود: برنج نرم به صورت کته، گوشت های نازک قیمه ای آب پز و نرم، سیب زمینی پخته و پوره شده، سبزی های پخته و پوره شده، آب میوه، نان های نرم و مکمل دار، مرغ پخته و آب آن، تخم مرغ پخته، شیر، ماست و پنیر.
۲۳ غذاهای غیر مجاز برای سالمندان عبارتند از:
غذاهای چرب و سرخ شده، سسها، تخم مرغ نیمرو، حبوبات کم پخته شده، سبزی های نفاخ، پیاز، پیازچه، تربچه، شلغم ، کلم، هندوانه، خربزه و گاهی لپه، عدس و لوبیا.
۲۴ استفاده از گوشت کم چرب شامل: ماهی، مرغ بدون پوست، گوشت گوساله ی تازه به صورت خورشتی و بیفتک، دنده، فیله ران و سردست توصیه می شود.(گوشت مناسب برای سالمندان)
۲۵ تخم مرغ بهتر است به صورت آبپز و یک روز در میان و یا دو روز در میان،استفاده شود.(تخم مرغ برای سالمندان)
۲۶ با توجه به مشکل یبوست در اکثر سالمندان مصرف کافی مایعات و مواد پُرفیبر نظیر نان سبوس دار، سبزیجات و میوه هایی مثل گلابی ، آلو و زردآلو اهمیت دارد.
۲۷ برای متنوع کردن برنامه ی غذایی می توان در تهیه انواع فرنی و پوره به جای آرد گندم از آرد یا بلغور جو دوسر، ارزن، ذرت، جو و گندم استفاده کرد.
۲۸ سیب به دلیل داشتن پکتین زیاد باعث کاهش چربی و کلسترول می شود؛ بنابراین بهتر است روزانه یک تا دو عدد سیب میل شود.
۲۹ مصرف ۳ تا ۶ لیوان آب در طول روز ضروری می باشد.
عوامل مؤثر در ایجاد مشکلات تغذیه ای و غذا نخوردن سالمندان:
* عوامل جسمانی سالمند :
مانند کاهش کل انرژی مورد نیاز- بیماری های مزمن- بی اشتهایی- تغییر حس چشایی- خرابی دندان ها- بیتحرکی- ناتوانی جسمی- مشکلات گوارشی- تداخلات دارویی – تداخل غذا و داروها
* مشکلات روحی و روانی سالمند:
افسردگی- تنهایی – از دست دادن وابستگان و …
* مشکلات اقتصادی:
درآمد کم- کمبود امکانات مورد نیاز تهیه و طبخ غذای مناسب – حوصله نداشتن برای تهیه غذای دلخواه- زندگی در خارج از منزل
غذاهای غیر مجاز(ممنوعه) برای سالمندان عبارتند از:
غذاهای چرب و سرخ شده، سس ها، تخم مرغ نیمرو، حبوبات کم پخته شده، سبزی های نفاخ، پیاز ، پیازچه،تربچه، شلغم ، کلم، هندوانه، خربزه و گاهی لپه، عدس و لوبیا.
برنامه غذایی(تغذیه و غذا دادن به سالمند دوره سالمندی سالمندان)
نگهداری و پرستاری از سالمندان و استفاده از الگوی مناسب تغذیه سالمندان امری اجتناب ناپذیر است. دوران سالمندی مرحله از عمر است که باید از آن بهترین استفاده ها را کرد. پیشگیری از سوء تغذیه در سالمندان تغذیه سالم سالمندان و درمان به کمک تغذیه سالمندان در مقایسه با روش های درمان بیماری ها اولویت بیشتری دارد. تغذیه سالمندان از مشکلات این دوران می باشد.
پرستار سالمند بایستی، اصول تغذیه سالم و نحوه غذا دادن به سالمند به طور صحیح را بدتند و برای تامین نیاز های غذایی هر روز باید در برنامه غذایی خود از چهار گروه اصلی مواد غذایی استفاده کند:
* گروه شیر و لبنیات (شامل شیر ، ماست ، پنیر ، کشک و بستنی ۲ تا ۳ سهم در روز ):
یک سهم از گروه شیر و لبنیات در روز یعنی یک لیوان شیر یا یک لیوان ماست یا حدود یک قوطی کبریت پنیر یا دو لیوان دوغ کم نمک یا یک لیوان کشک یا یک و نیم لیوان بستنی
* گروه گوشت،تخم مرغ،حبوبات و مغزها:
(شامل انواع گوشت ها ) گوشت قرمز ، گوشت مرغ و ماهی ( ، تخم مرغ ، حبوبات و مغزها ۲ تا ۳ سهم در روز ) یک سهم از این گروه یعنی ۲ تا ۳ قطعه گوشت خورشتی یا یک قسمت پا یین ران یک مرغ بزرگ یا نصف سینه یک مرغ کوچک یا یک لیوان حبوبات پخته یا نصف لیوان انواع مغز ها یا دو عدد تخم مرغ
* گروه نان و غلات:
(شامل انواع نان ، برنج ، ماکارونی ، رشته ، گندم ، جو و ذرت ۶ تا ۱۱ سهم در روز ) یک سهم از این گروه یعنی یک کف دست نان سنگک یا ۴ کف دست نان لواش یا یک کف دست نان تافتون یا یک کف دست نان بربری یا نصف لیوان برنج پخته یا یک لیوان غلات پخته یا نصف لیوان ماکارونی
* گروه میوه ها و سبزی ها:
(شامل انواع میوه ها و سبزی ها ۲ تا ۴ سهم از میوه ها و ۳ تا ۵ سهم از سبزی ها در روز ) یک سهم از این گروه یعنی یک عدد سیب یا پرتقال یا هلو یا ربع طالبی متوسط یا نصف لیوان گیلاس یا نصف لیوان حبه انگور یا یک لیوان سبزی برگی خرد شده مثل کاهو و اسفناج یا نصف لیوان سبزی پخته یا نصف لیوان سایر سبزی های خام خرد شده یا یک عدد سیب زمینی متوسط
نکات زیر جهت مراقبت های غذایی سالمندان(تغذیه و غذا دادن به سالمند) باید مورد توجه قرار گیرد:
۱ – انرژی مورد نیاز در سالمندی
انرژی مورد نیاز با افزایش سن به تدریج به دو دلیل کاهش پیدا می کند:
الف: کاهش میزان سوخت و ساز پایه.
ب: کم شدن فعالیت های جسمانی؛ با افزایش سن کالری مورد نیاز از مواد غذایی، باید کاهش یابد. مصرف غذاهای تولید کننده انرژی از قبیل نان، برنج ، شکر، چربی، و روغن باید کم شود.
۲ – تناسب رژیم غذایی سالمند
بیشتر سالمندان دندان مصنوعی دارند که ممکن است خیلی مناسب نباشد. در مناطق روستایی اغلب سالمندان به صورت ناقص یا کامل دندان ندارند و جویدن کامل مواد غذایی بر ایشان غیر ممکن است.
نگهدار سالمند بایستی بدانند مایعات یا غذاهای نرم و له شده مناسب تر هستند، اما ممکن است این غذاها نیازهای غذایی لازم را فراهم نکند و نیاز به مصرف مکمل های غذایی وجود داشته باشد.
۳ – انتخاب غذا برای رژیم سالمندان:
پرستار سالمند بایستی بداند:
قابلیت هضم و جذب غذا در افراد خیلی مسن بسیار پایین تر از دوران میانسالی می شود.
آنزیم های هضم کننده و اسید معده کاهش پیدا می کند. رژیم غذایی باید به دقت انتخاب شود،
اجتناب از سرخ کردنی ها، ادویه جات و غذای های چرب و کاهش مصرف غذا های حیوانی از قبیل گوشت قرمز و تخم مرغ باید مد نظر قرار بگیرد.
در عوض ماهی منبع خوبی از پروتئین حیوانی است،که بهتر است مصرف شود.
گرچه نیاز به کالری در سالمندی کاهش می یابد ،اما نیاز به ویتامین و مواد معدنی به همان اندازه بالغین است.
میوه و سیزیجات قابل هضم باید به مقدار مناسبی مصرف شوند.
در سالمندان به دلیل سخت شدن شریان ها وگرفتگی عروق و هم چنین احتمال وجود پلاک های آتروما، بهتر است از مصرف گوشت قرمز، کره، تخم مرغ و چربی های حیوانی تا حد ممکن اجتناب شود.
۴ – تغییر علایق غذایی و عوامل تغییر ذائقه سالمند
با افزایش سن، تمایل به خوردن غذاهای شیرین بیشتر می شود.
اغلب اوقات، شکر زیادی برای چای و قهوه مصرف می شود، زیرا با سالمندی علایق غذایی تغییر می کنند. دیابت با افزایش سن شایع می شود،
بنابراین محدودیت های غذایی مناسب پس از مشورت با پزشک باید اعمال شود.
سالمندان بهتر است از مصرف بیش از حد شکر و شیرینی جات،
گوشت قرمز، تخم مرغ، کره و چربی های حیوانی اجتناب نمایند.
چای و قهوه بهتر است به مقدار متوسط مصرف شود و از مصرف
سیگار و نوشیدن مشروبات الکلی خود داری گردد.
راهنمای تغذیه سالمند(غذا دادن به سالمند لاغر) در تغذیه سالمند در معرض لاغری(سالمند لاغر)
یک پرستار سالمند بایستی، از بیماری سالمند مطلع باشد و مراقبت ها و پرستاری را با توجه به وضعیت سالمند تطابق دهد.
* مصرف حداقل سه میان وعده از میوه های تازه، خشک و پخته، خرما، انواع مغزها، تخم مرغ آب پز، نان، لبنیات و حبوبات
* استفاده از انواع طعم دهنده ها مثل ادویه، چاشنی، آبلیمو و …
* مصرف روغن های مایع نباتی مثل روغن زیتون یا دانه انگور همراه سالاد، سبزی و غذا
* استفاده بیشتر از گروه نان و غلات مثل انواع برنج ، ماکارونی و سیب زمینی
* استفاده از انواع حبوبات و جوانه غلات
* توجه بیشتر به وعده صبحانه و استفاده از مواد مقوی و مغذی مثل گردو و پنیر
راهنمای تغذیه سالمند (تغذیه و غذا دادن به سالمند) مبتلا به بیماری قلبی عروقی و فشارخون بالا
یک پرستار سالمند بایستی، از بیماری سالمند مطلع باشد و مراقبت ها و پرستاری را با توجه به وضعیت سالمند تطابق دهد.
* مصرف غذاها به صورت کم نمک
* مصرف حداقل غذاهای چرب و سرخ شده
* به جای روغن های جامد و کره از روغن های مایع مثل روغن زیتون و آفتاب گردان استفاده شود .
* تا حد امکان مصرف گوشت قرمز و چربی های حیوانی کاهش یافته و گوشت مرغ بدون پوست ، ماهی و سویا جایگزین شود .
* مصرف غذاها به صورت آب پز ، بخار پز یا تنوری باشد .
* بهتر است بیشتر از 4 تا 5 تخم مرغ در هفته چه به تنهایی و چه داخل غذاها مصرف نگردد .
راهنمای تغذیه سالمند مبتلا به دیابت
یک پرستار سالمند بایستی، از بیماری سالمند مطلع باشد و مراقبت ها و پرستاری را با توجه به وضعیت سالمند تطابق دهد.مراقبت های سالمند دیابتی
* افزایش تعداد وعده های غذا و کاهش مقدار مصرف غذا در هر وعده
* حذف نکردن یکی از وعده های اصلی غذا بویژه در افراد لاغر یا تحت درمان دارویی
* استفاده زیاد از میوه های غیرشیرین (سیب، گلابی، انواع توت، کیوی، مرکبات، آناناس و…) و سبزی ها در وعده های غذایی و محدود کردن میوه های شیرین (خربزه، انگور، لیمو شیرین، طالبی، هندوانه، موز و …).
* مصرف بیشتر از حبوبات در برنامه غذایی سالمند دیابتی
* استفاده از نان های سبوس دار
* حذف قند، شکر و شیرینی از برنامه غذایی سالمند دارای دیابت
* کاهش مصرف چربی ها و استفاده از گوشت های کم چربی و لبنیات کم چربی
* رعایت تناسب بین غذاهای مصرفی با فعالیت های بدنی روزانه
منوی غذایی و راهنمای تغذیه سالمند(تغذیه و غذا دادن به سالمند) در معرض چاقی(سالمند چاق)
یک پرستار سالمند بایستی، از وضعیت جسمانی سالمند مطلع باشد و مراقبت ها و پرستاری را با توجه به وضعیت سالمند تطابق دهد.
* مصرف غذاهای آب پز، بخارپز و تنوری بجای غذاهای سرخ شده
* کاهش مصرف مواد غذایی کنسروشده ، همبرگر، سوسیس و کالباس، سس مایونز و انواع شیرینی ها
* استفاده از نان و ترجیحا نان سبوس دار بجای برنج و ماکارونی
* اجتناب از مصرف نوشابه های گازدار شیرین
* مصرف مقادیر لازم از شیر و لبنیات کم چربی
* استفاده از ماهی و مرغ(بدون پوست)بجای گوشت قرمز
* استفاده از روغن مایع بجای روغن جامد
* استفاده از میوه و سبزیجات پخته و پوره شده در میان وعده ها، آب میوه، نان های نرم و مکمل دار، مرغ پخته و آب آن، تخم مرغ پخته، شیر، ماست و پنیر.
لیست غذا برای سالمند چاق و غذا های ممنوعه برای سالمند چاق:
* مصرف غذاهای آب پز، بخارپز و تنوری بجای غذاهای سرخ شده برای سالمند چاق توصیه میشود
* کاهش مصرف مواد غذایی کنسروشده ، همبرگر، سوسیس و کالباس، سس مایونز و انواع شیرینی ها برای سالمند چاق توصیه میشود
* استفاده از نان و ترجیحا نان سبوس دار بجای برنج و ماکارونی برای سالمند چاق توصیه میشود
* اجتناب از مصرف نوشابه های گازدار شیرین برای سالمند چاق توصیه میشود
* مصرف مقادیر لازم از شیر و لبنیات کم چربی برای سالمند چاق توصیه میشود
* استفاده از ماهی و مرغ(بدون پوست) بجای گوشت قرمز برای سالمند چاق توصیه میشود
* استفاده از روغن مایع بجای روغن جامد برای سالمند چاق توصیه میشود
* استفاده از میوه و سبزیجات پخته و پوره شده در میان وعده ها، آب میوه، نان های نرم و مکمل دار، مرغ پخته و آب آن، تخم مرغ پخته، شیر، ماست و پنیر. برای سالمند چاق توصیه میشود
فیلم آموزشی غدا دادن به سالمند
شرح وظایف پرستار و نگهدار سالمند در منزل(راهنمای کامل)
https://hamyaranfereshteh.com/%d8%b4%d8%b1%d8%ad-%d9%88%d8%b8%d8%a7%db%8c%d9%81-%d9%be%d8%b1%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d8%b1-%d9%88-%d9%86%da%af%d9%87%d8%af%d8%a7%d8%b1-%d8%b3%d8%a7%d9%84%d9%85%d9%86%d8%af-%d8%af%d8%b1-%d9%85%d9%86%d8%b2/
