بیماری ام اس چیست؟ علائم، دلایل، پیشگیری، درمان

مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس چیست؟

MS جزو بیماری‌های خود ایمنی است که در این بیماری سیستم ایمنی فکر می‌کند سلول‌های خودی دشمن هستند و علیه آنها شروع به جنگ می‌کند. در واقع در بیماری ام اس سیستم ایمنی علیه سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع )عمل خواهد کرد. ام اس جز بیماری‌های التهابی است که طی بروز این بیماری سیستم ایمنی به غلاف میلین که یک ماده چرب می‌باشد و مانند یک سیم برق عمل می‌کند، حمله خواهد کرد و آن را نابود می‌کند. وظیفه غلاف میلین انتقال دادن پیام‌های عصبی از سیستم عصبی مرکزی و افزایش سرعت انتقال این پیام‌ها است.

چگونه دچار ام اس می‌شویم؟

یکی از سوالاتی که ذهن خیلی از افراد را ممکن است به خود درگیر کرده باشد، این است که دلایل ابتلا به این بیماری نسبتاً خطرناک چیست. در پاسخ به این سوال باید بگوییم که در علم پزشکی و بیولوژی هنوز علت مشخصی برای این بیماری پیدا نشده است، اما متخصصان و پزشکان اعتقاد دارند که ترکیب مختلفی از عوامل  ژنتیکی و عوامل محیطی مانند عفونت‌های ویروسی دلیل بروز بیماری ام اس هستند.

عوامل مستعد کننده بیماری ام اس

▪ سن: این بیماری ممکن است فرد را در هر رده سنی دچار کند. اما غالباً بروز آن در سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگی رایج‌تر است.

• جنسیت: بیماری ام اس جزو بیماری‌هایی است که خانم‌ها را بیشتر از آقایان مبتلا می‌کند.
• ژنتیک: اگرچه ممکن است ژنتیک به صورت مستقیم روی بروز بیماری ام اس تاثیر نداشته باشد، اما اگر کسی سابقه خانوادگی مبتلا شدن به ام اس را داشته باشد، به عنوان مثال برادر، خواهر، پدر یا مادرش دچار این بیماری باشند، احتمال مبتلا شدن به ام اس برای او دو یا سه درصد است. اما اگر چنین چیزی نبوده و سابقه ابتلای خانوادگی برای فرد وجود نداشته باشد، احتمال ابتلا یک درصد می‌باشد.
• عفونت ویروسی: برخی از ویروس‌ها روی سیستم ایمنی افراد تاثیر گذاشته و احتمال بروز بیماری ام اس را بالا می‌برند. به عنوان مثال محققان در حال مطالعه بر روی ویروس «اپستین بار» هستند؛ زیرا این ویروس میزان مونوسیت‌های خون را بالا می‌برد. در واقع متخصصان می‌خواهند بفهمند این ویروس چه جور مکانیسمی دارد و چگونه بر مبتلا شدن افراد به اسکلروزیس متعدد تاثیر می‌گذارد.
• نژاد: اگر بخواهیم از نظر نژاد میزان مبتلایان به این بیماری را مورد بررسی قرار بدهیم، باید بگوییم بر اساس داده‌های به دست آمده بیشترین آمار ابتلا به بیماری ام اس مربوط به سفید پوستان نژاد اروپای شمالی است‌. اما آمریکایی‌های بومی، آسیایی‌ها و آفریقایی‌ها به مراتب کمتر به بیماری ام اس مبتلا شده‌اند.
• چاقی در دوران جوانی: جالب است بدانید متخصصان معتقدند نوجوان‌هایی که چاق می‌باشند، میزان احتمال ابتلا به بیماری ام اس در بزرگسالی برایشان بیشتر از سایرین است.
• استعمال دخانیات: افراد سیگاری دو برابر غیر سیگاری‌ها امکان مبتلا شدن به بیماری ام اس را دارند و این مسئله قابل توجه است. پس توصیه می‌کنیم که از کشیدن سیگار پرهیز کنید.
• قرار نگرفتن در معرض آفتاب و کمبود ویتامین D: به طور کلی افرادی که در مناطق دارای نور خورشید نسبتاً کم زندگی می‌کنند یا اصطلاحا فاصله محل زندگی آنها از خط استوا زیاد است، نسبت به دیگران در معرض کمبود ویتامین D قرار دارند؛ در نتیجه احتمال مبتلا شدن به بیماری ام اس برایشان بیشتر است.

علائم اولیه بیماری

این بیماری نشانه‌ها و علائم غیر قابل پیش بینی دارد که ممکن است شدت آنها متغیر باشد. به عنوان مثال برخی از افراد مبتلا احساس ضعف و بی‌حسی و خستگی دارند و برخی دیگر نیز در صورت ابتلای به نوع شدید ام اس مشکلاتی مانند از دست دادن بینایی، کاهش عملکرد مغز و فلجی برایشان به وجود می‌آید.

علائم اولیه شایع ام اس شامل:

○ مشکلات بینایی: یکی از رایج‌ترین نشانه‌های بیماری ام اس مشکلات بینایی است؛ زیرا ملتهب شدن عصب بینایی باعث مختل شدن دید مرکزی شده و همین مسئله می‌تواند عواقبی نظیر تاری دید، کاهش بینایی و دوبینی را به وجود بیاورد.

○ احساس گزگز و بی‌حسی: با توجه به اینکه بیماری ام اس روی طناب نخاعی و اعصاب مغز تاثیرگذار است، پس امکان دارد مبتلایان به این بیماری پیام‌های ناسازگاری به سراسر بدنشان فرستاده شود. در برخی از مواقع نیز هیچ پیامی فرستاده نمی‌شود و همین مسئله باعث بی‌حسی بدن این افراد می‌شود. در واقع دو نشانه بی‌حسی و گزگز کردن جز رایج‌ترین نشانه‌های بیماری ام اس است و بیشترین مناطقی که تحت تاثیر این مسئله قرار می‌گیرند، صورت، پا، انگشتان و بازو می‌باشند.

○ درد و اسپاسم: سفتی ماهیچه‌ها و درد مزمن یا اسپاسم عضلات نیز جزو یکی از رایج‌ترین علائم بیماری ام اس است.

○ خستگی و ضعف: طبق آمار بیش از ۸۰ درصد افراد مبتلا به ام اس از خستگی بدون دلیل و احساس ضعف رنج می‌برند. خستگی‌های مزمن می‌تواند در اثر تخریب ستون فقرات ایجاد گردد. معمولاً خستگی به شکل ناگهانی ایجاد شده و چند هفته طول می‌کشد. قبل از پیشرفت، ضعف نیز ابتدا پاهای فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

○ مشکلات تعادل و سرگیجه: مشکلات ناهماهنگی و عدم تعادل و سرگیجه برای بیماران ام اس به وجود می‌آید و همین مسئله باعث می‌شود تحرک آنها کم شود. در واقع پزشکان بعد از معاینه بیماران مبتلا به ام اس قطعاً متوجه این اشکال در راه رفتنش آنها می‌شوند.

○ اختلال عملکرد مثانه و روده: این مورد نیز جزو علائم شایع مبتلایان به این  بیماری است و بیش از ۸۵ درصد از مبتلایان را درگیر خود کرده است و علائمی نظیر احساس اضطرار شدید در ادرار کردن، تکرر ادرار و عدم توانایی در نگه داشتن ادرار را شامل می‌شود. البته نشانه‌های مرتبط با دستگاه ادراری تقریباً قابل کنترل و مدیریت است، اما به ندرت پیش می‌آید که بعضی از مبتلایان ام اس به یبوست، اسهال و بی‌اختیاری مدفوع دچار می‌شوند.

○ اختلال عملکرد جنسی: کسانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، غالباً در تحریک شدن جنسی دچار مشکل خواهند شد؛ چرا که این تحریک باید ابتدا از سیستم عصبی مرکزی آغاز شود. در بیماری ام اس این ناحیه‌ها مورد حمله قرار می‌گیرد. دقت داشته باشید که در صورت مشاهده هر کدام از نشانه‌های فوق باید نگران شوید و بلافاصله با دکتر مغز و اعصاب آنلاین مشورت نمایید.

چگونه از ام اس پیشگیری می‌شود؟

با توجه به اینکه دلیل این بیماری هنوز کاملاً مشخص نیست؛ لذا نمی‌توان با قطعیت راهکار شناخته شده‌ای را برای پیشگیری از ام اس عنوان کرد. اما عقل حکم میکند که از عوامل خطری که به شکل مثبتی با این بیماری در ارتباط هستند، دوری شود. چنین مشکلاتی باید به شکل اصولی و صحیح توسط پزشکان و متخصصان مغز و اعصاب شناسایی شده و برطرف گردند. اما در این قسمت بعضی از راه‌هایی که ممکن است برای پیشگیری این بیمار بیماری کمک کننده باشد را مورد بررسی قرار داده‌ایم:

_مکمل‌ها را برای حفظ سطح کافی ویتامین D در بدن مصرف کنید: در حال حاضر پژوهشگران روی این موضوع کار می‌کنند که آیا واقعاً ویتامین D می‌تواند از مبتلا شدن به ام اس جلوگیری کند؟ یک مطالعه بزرگ در کشور فنلاند نشان داد که خانم‌هایی که در اوایل دوران بارداری با کمبود ویتامین D مواجه بودند، در دوران بزرگسالی بیش از ۹۰ درصد خطر مبتلا شدن به ام اس را داشتند.

_سیگار کشیدن را ترک کن: طبق مطالعه محققان کشیدن سیگار خطر ابتلا به بیماری مولتیپل اسکلروزیس را تا حد زیادی بالا می‌برد، پس توصیه می‌شود از مصرف آن اجتناب شود.

_لاغر شوید زیرا چاقی احتمال ابتلا به این بیماری را بالا می‌برد: ورزش فایده‌های زیادی برای بدن دارد. از جمله اینکه می‌تواند روند پیشرفت بیماری ام اس را کاهش دهد. نتایج آن امیدوار کننده هست که ثابت می‌کند تمرین مقاومتی می‌تواند روند پیشرفت ام اس را آهسته کند.

_امگا ۳: به نظر می‌رسد که استفاده از روغن‌های امگا ۳ نیز می‌تواند پیشرفت این بیماری را تا حد قابل توجهی کم کند. اما اطلاعاتی راجع به اینکه امگا ۳ حتماً بتواند این بیماری را درمان کند، در دست نیست.

درمان بیماری ام اس

همانطور که اشاره کردیم هیچ درمان قطعی برای بیماری ام اس پیدا نشده است. ولی پزشکان بعد از تشخیص آن به کمک برنامه چند جانبه درمانی نظیر درمان دارویی، تغذیه، درمان توانبخشی و… برای درمان استفاده می‌کنند. پزشکان پس از معاینه وضعیت بیمار و با توجه به نیاز وی این داروها را تجویز می‌کنند. البته اگر نیاز باشد توانبخشی که شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتار درمانی و ارتز و پروتز می‌باشد برای برخی از بیماران انجام خواهد شد.

تغذیه بیماران مبتلا

قطعاً تغذیه چنین بیمارانی باید یک تغذیه کاملاً سالم باشد و رژیم غذایی‌شان شامل سبزیجات و میوه‌های تازه، لبنیات کم چرب، پروتئین‌های بدون چربی، غلات حاوی فیبر، حبوبات، آجیل‌ها، مایعات سالم و… باشد. این افراد باید مصرف غذاهای فرآوری شده و غذاهایی که سدیم یا قند بالایی دارند و یا مواد غذایی حاوی چربی‌های اشباع نظیر گوشت قرمز را محدود کنند.

عمر بیماران ام اس

پیش بینی این موضوع که افراد مبتلا به ام اس چند سال عمر می‌کنند، یک موضوع تقریباً محال است؛ زیرا حدود ۱۵ درصد از مبتلایان به این بیماری،  ندرتاً دچار حمله میشوند و تا یک دهه بعد از تشخیص به ناتوانی‌های زیادی دچار نشده‌اند. از طرفی افرادی که به نوع عود کننده_ بهبود شونده بیماری ام اس مبتلا هستند، ممکن است چندین سال را در دوره بهبودی بگذرانند و اگر بعد از چندین سال، مجدداً بیماری آغاز گردد و فرد دچار ناتوانی و یا معمولی معلولیت نگردد، پزشکان معتقدند این یک نشانه خوبی برای آینده بیمار مبتلا است. یک باور غلط عمومی که درباره بیماری ام اس وجود دارد، این است که بسیاری از افراد فکر می‌کنند که این بیماری کشنده است. اما باید بگوییم که اگرچه بیماری ام اس غیر قابل پیش بینی بوده، اما به ندرت پیش می‌آید که باعث مرگ شود. با این حال بیشتر مبتلایان دچار ناتوانی‌های مختلفی هستند که این ناتوانی‌ها چندان شدید نیست و می‌توانند مثل بقیه مردم عادی زندگی کنند. ما در این مقاله در رابطه با بیماری ام اس، علامت‌ها، روش‌های پیشگیری و درمان آن صحبت کردیم. امیدواریم این نوشتار برای شما عزیزان مفید واقع شده باشد. از اینکه تا پایان همراه ما بودید، از شما سپاسگزاریم.